Etkinlik Yok
İttifaklar uluslararası sistemin belirgin bir özelliğidir. Yerel oyuncular arasında birden çok ve genellikle de iç içe geçmiş çatışmaların bulunduğu kırılgan Orta Doğu bölgesinde ise daha da belirgin bir hale gelmektedirler. Bu perspektif yazısı, iki bölgesel aktör olan Katar ve Türkiye arasındaki gelişen işbirliğini ‘birbirini tamamlayan uluslar’ kavramının olası bir örneği olarak ele almaktadır. Bu kavrama uluslararası ilişkiler tahlillerinde bugüne değin nadiren değinilmiştir; ancak bu iki aktör arasında giderek derinleşen ve yoğunlaşan ilişkiler çerçevesinde tartışılmaya başlanması isabetli olacaktır. Kökleri ittifak yazınına dayanmakla birlikte, birbirini tamamlayan uluslar kavramı bir ya da birden fazla ülke arasında sadece geleneksel bir ittifak ilişkisine değil, bundan daha da öte ilişkilere vurgu yapar. Nachmani’nin aktarımına göre birbirini tamamlayan uluslar kavramı, 1950li yıllarda, Türkiye’ye yönelik olarak İsrail’deki politika yapıcılar arasında tartışılmaya başlanmıştır. İsrail’de yapılan tartışmalarda, Türkiye’nin geniş coğrafyası ve insan kaynakları ile nispeten küçük olan İsrail’in gelişmiş endüstriyel ve teknolojik birikimi aynı masaya konularak iki ulus birbirini tamamlayabilirdi (Nachmani 1987). Peki bugün aynı çerçeve Katar-Türkiye ilişkileri için de geçerli olabilir mi? Türkiye ve Katar, Orta Doğu’nun birbirini tamamlayan ulusları olabilirler mi? Müttefikler ile birbirini tamamlayan uluslar arasında ne fark vardır? Bunlara aşağıda değinilecektir.
Tarih boyunca ‘müttefik’ kavramına değişik anlamlar yüklenmiştir. Örneğin 18. yüzyılda, devletler arasındaki ittifaklar genellikle belirli süre ile sınırlı olan çıkar birliktelikleri olarak tanımlanmıştır. 19. yüzyılda ise, ittifaklar bir anlaşma ile resmi olarak düzenlenen ve casus foederis; yani karşılıklı verilen askeri taahhütlerin operasyonel duruma geçirileceği koşulları da içeren güvenlik işbirlikleri olarak anlaşılmıştır. Son zamanlarda ise resmi bir anlaşma ile düzenlememiş olsa bile fiili olarak neredeyse düzenlenmişçesine işleyen ittifakları da içeren daha yumuşak tanımlar yapılmaya başlanmıştır. Buradan hareketle bir müttefiklik ilişkisi kısaca; iki ya da daha çok devletin, daha güvenli olabilmek amacı ile aralarında belirledikleri ortak hedefleri, resmi ya da fiili olarak, ortaklaşa elde etme çabası olarak tanımlanabilir. Bu daha güvenli olma hedefi çerçevesinde devletler uluslararası sistem içerisinde göreli güç dağılımını ya kendi lehlerine ya da hasım olarak algıladıkları diğer devletlerin aleyhine değiştirmeye çalışacaklardır.
