Etkinlik Yok
Ukrayna güçleri 6 Ağustos Salı günü Sumi bölgesinden sınırı geçerek Kursk Oblastı’na (Federal Bölge) girmesi, Rus ordusunu hazırlıksız yakaladı. Rus savunmasının zayıf ve hazırlıksız olduğu bir anda gerçekleşti. Moskova güçlerinin doğu Ukrayna’da aylardır sürdürdüğü kademeli ilerlemenin ardından, bu saldırı Kremlin’i ve Rus ordusunu şaşırttı.
Bu sefer saldırı, 2023 ve 2024 başlarında gerçekleştirilen çok sayıdaki saldırıda olduğu gibi, öncelikle Ukrayna yanlısı Rus uyruklu küçük birlikler ve diğer çeşitli yabancı oluşumlar tarafından yönetilmiyor. Son bilgilere göre, Kursk taarruzlarına birkaç yeni Ukrayna tugayı daha dahil edildi ve zırhlı birlikler cephe hatlarına yakın bir yerde görülmeye başlandı. Moskova’nın açıklamasında Ukrayna güçlerinin ordunun 22. Mekanize Tugayı’na bağlı olduğu iddia edildi. Yani gönüllüler değil, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin deneyimli ve tecrübeli askerleri, Bakhmut bölgesi de dahil olmak üzere en ağır çatışmalarda deneyim kazanmış kişiler. Rusya’dan gelen bilgilere göre Ukrayna’nın bu operasyona tank ve zırhlı araçlarla desteklenmiş 1000’e yakın askerinin saldırısıyla başladı. Buna karşın Rusya Donetsk, Harkov ve Zaporizhia bölgelerinde devam eden çatışmalara büyük sayılarda intikale devam ediyor ve arkada yedek kuvvetler hazırlanıyor olsa da sınırın bazı kısımlarında karada daha zayıf ve daha düşük kalitede savunma gücü kalıyor. Rusya’nın Kursk sınırları, yeterli sayıda askerin görevde olmaması nedeniyle sınır kontrol güçleri tarafından kontrol ediliyordu. Daha sonra erlerle takviye edilmiş olsa da bunlar bu tür saldırılarda çok az deneyimi olan genç Rus askerleriydi. Ukrayna medyası, saldırının ikinci gününde Rusya’nın Kursk Oblastı’nda onlarca Rus askerinin Ukrayna’ya teslim olduğunu bildirdi.
Kursk bölgesinde “federal olağanüstü hal” ilan edilmesi, mevcut durumun ne kadar ciddi olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor. Rusya, yedek birliklerin konuşlandırılmasına ve tahliye emirlerine rağmen Ukrayna’nın ilerleyişinin hızını yavaşlatmayı başaramadı. Ukrayna, Kiev’in en büyük sınır ötesi saldırısını gerçekleştirmesiyle birlikte yaklaşık 1.000 kilometrekarelik Rus toprağının kontrolünü ele geçirdi. Bu, Moskova’nın Şubat 2022’de Ukrayna işgalini başlatmasından bu yana Kiev’in gerçekleştirdiği en derin sınır ötesi ilerleme. Diğer yandan Haziran 2023’te Wagner paralı askerlerinin ayaklanmasından bu yana Rus lider için en büyük meydan okuma.
Ukrayna Ordusu Neden Rus Topraklarına Girdi?
Ukrayna’nın sürpriz saldırısını çeşitli siyasi veya askeri nedenleri ve etkileri olduğu açık.
Ukrayna mümkün olduğunca çok Rus toprağını ele geçirerek Moskova üzerinde baskı kurmak istiyor. Bu, Rusya ile olası barış görüşmelerinde Ukrayna’nın elini güçlendirecektir. Rusya tarafından işgal edilen Ukrayna toprakları, Ukrayna tarafından işgal edilen Rus topraklarıyla takas edilebilir.
Askeri bir strateji olarak, Rus topraklarına ilerleme Ukrayna’nın tartışmalı bölgelerindeki nüfus için bir tampon bölge de oluşturabilir. Buna ek olarak ilerleme, Rus ordusunu zayıflatmayı amaçlıyor. Saldırının yoğunlaştığı Sudzha ekseni, ana tren hatlarından biri olan Lgov-Belgorod demiryolu üzerinde yer alıyor ve bu hat, Kharkiv’deki Rus Görev Grubu’nun ana lojistik deposu olan Belgorod’a gidiyor. Ayrıca Rusya’yı zor durumdaki sınır bölgesine daha fazla asker konuşlandırmaya zorlayabilir ve böylece Ukrayna’daki ana cephe hattı boyunca Rus ordusunu zayıflatabilir.
Tüm bu cephe taktikleri yanında Ukrayna genel askeri şartları da lehine çevirme arayışında. Bunlardan biri, Rus topraklarında varlık göstererek Putin’in Rus kırmızı çizgileri hakkındaki konuşmalarının ve sık sık nükleer tırmanış tehditlerinin Batı’yı korkutmak için tasarlanmış bir blöf olduğunu ortaya çıkarmak olduğunu görebiliriz.
Diğer yandan Ukrayna yönetiminin Rusya’ya ve özellikle de Batı’ya Ukrayna’nın sonunun gelmediğini göstermek için de bu operasyon önemli bir hareket. Kiev, Batılı silahların daha fazla sevkiyatıyla savaşı hala kazanabileceğini göstermek istiyor. ABD, Almanya ve diğer Batılı ortaklar Ukrayna’nın silahlarını doğrudan Rusya topraklarına saldırmak için kullanmasını uzun süredir yasaklamıştı. Ukrayna birlikleri ilk kez Mayıs ayında, Rusya’nın Kharkiv’e yönelik yeni saldırısının ardından izin almıştı, ancak bu yetki kendi bölgeleriyle sınırlı kalmıştı. Washington tarafından tedarik edilen ATACMS gibi uzun menzilli balistik füzeler hala sadece işgal altındaki Ukrayna toprakları için ateşlenebiliyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy, yaptığı açıklamada Ukrayna’nın “Rus ordusunun Sumi’mize saldırı düzenlediği bölgeleri” hedef aldığını söyleyerek operasyonun tamamen Ukrayna için bir güvenlik meselesi olduğunu belirtti. Mesaj, silahlarının operasyonda kullanılması konusunda tereddütleri olan Batılı müttefiklerini yatıştırmak için tasarlanmış gibi görünüyor. Amerikalı bazı siyasiler bu durumu olumlu karşılarken İngiltere ve İtalya gibi devletlerde olumsuz tavır devam ediyor.
Askeri nedenlerin yanında Ukrayna’nın ikincil kanallarla da Rusya’ya darbe vurma niyeti göz önüne alınmalı. Bölge ekonomi ve enerji için yüksek öneme sahip. Sudzha gaz transfer ve ölçüm istasyonları, Rus doğal gazının Avrupa’ya taşınması için Ukrayna gaz iletim sistemine tek giriş noktası. Reuters’ın verilerine göre, şu anda hala her gün Sudzha’dan yaklaşık 42 milyon metreküp gaz geçiyor. Toplam yıllık geçiş hacmi yaklaşık 14 milyar metreküp.[1]
Oblast başkenti Kursk, Sudzha’ya 81 kilometreden fazla uzaklıkta ve Kiev’in Kursk Nükleer Santrali’ni ele geçirmeyi hedeflediği fikri ortaya atılsa da Ukrayna’nın santrale ulaşması oldukça zor görünüyor. Buna karşın Kursk’taki çatışmaların nükleer santrale yaklaşma riskine karşın BM Nükleer Ajansı, iki tarafı “azami düzeyde itidal göstermeye” çağıran bir açıklama yayınladı. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi, tüm taraflara “ciddi radyolojik sonuçlara yol açabilecek bir nükleer kazayı önlemek için” önlem almaları çağrısında bulundu. Rusya Ulusal Muhafız Kuvvetleri, Kursk nükleer santralinin etrafındaki güvenliği artırdığını duyurdu.
Ukrayna’da ve Batı’daki gözlemciler arasında tartışılan konu, ne kadar büyüklükteki bir toprağı alma veya uzakları vurma ihtimali değil, operasyonun askeri amaçlarla mı yoksa olumlu bir PR’a duyulan ihtiyaçtan mı kaynaklandığı.
Bu saldırıyla, uzun süredir savaşan ve en son 2023 yazındaki karşı saldırıdan olumlu ilerleme sağlayamayan Ukrayna ordusuna bir başarı hikayesi ile motivasyon sağlandı. Aynı zamanda Kiev’in müttefiklerine Ukrayna ordusunun savaşta inisiyatifi ele geçirebileceği yönünde güçlü bir mesaj gönderdi. Bu mesaj özellikle ABD başkanlık seçimleri öncesinde önem taşıyor.
Rusya’nın Tepkisi
Moskova tarafından Kursk’ta ve komşu Belgorod ve Bryansk bölgelerinde “terörle mücadele operasyonu” ilan edildi. Bu, 2000’lerin başında Çeçenistan’daki savaşa verilen aynı adlandırma ve böylece ordunun yanı sıra FSB güvenlik servisleri ve Rosgvardia ulusal muhafızlarının da dahil olmasına olanak tanıyor. Ayrıca yerel yönetimlere de insan ve araç hareketlerini kısıtlama, telefon dinlemelerine izin verme ve geçici tahliyeler uygulama yetkisi verildi.
Saldırı Kremlin’e de bir darbe indirdi, ülkeyi korumadaki başarısızlığını gözler önüne serdi ve Putin’in Rusya’nın düşmanlarından büyük ölçüde zarar görmediği yönündeki söylemini yerle bir etti. Seçkin özel kuvvetler birimleri ve deneyimli Wagner paralı askerleri de dahil olmak üzere Rus takviye birlikleri Kursk bölgesine gelmeye başladı, ancak şu ana kadar Ukrayna birliklerini Sudzha ve diğer bölgelerden çıkarmayı başaramadılar. Ukrayna, yüzlerce Rus savaş esiri aldığını ve çok az direnişle bazı bölgelere girdiğini iddia ediyor.
Bununla birlikte Rusya’nın bazı birliklerini Ukrayna’nın kuzeydoğusundan Kursk’a kaydırdığına dair doğrulanmamış haberler mevcut. Ukrayna’nın Rus güçlerini Kursk ve diğer sınır bölgelerini savunmaya çekerek asıl cephe hattındaki baskıyı hafifletme isteğine karşın, Rusların cephe hattındaki Pokrovsk’a ilerleyişinin hızlanması, Moskova’nın yemi yutmadığını gösteriyor.
Rusya’ya göre saldırının, Ukrayna ordusunun silahlandırılması ve eğitiminin denetimini doğrudan NATO’ya resmen devreden Washington’daki NATO zirvesinden sadece bir ay sonra gerçekleşmesi manidar. Ukrayna’nın Kursk saldırısının Washington, Berlin ve Londra’dan takip ve koordine edildiği iddia ediliyor. Bu algıyı destekleyecek şekilde üzerinde durulan İngiliz önde gelen yayın organlarından Economist, Hitler’in aynı bölgede yenilgisinin 81. yıldönümüne denk gelen ayda gerçekleşen bu saldırıyı selamlayarak, “İkinci Kursk Muharebesi”nin başladığını ilan etti.[2]
Rusya topraklarındaki çatışma, Ukrayna’nın NATO üyeleri tarafından sağlanan silahları kullanıp kullanmadığı sorusunu da yeniden alevlendirdi. Ukrayna’nın sınırda hangi silahları kullandığı net olmasa da Rus medyası Amerikan Bradley ve Alman Marder zırhlı piyade araçlarının orada olduğunu bildirdi. Ayrıca Polonya’nın tedarik ettiği PT-91 Twardy tanklarını, 9K33M2 Osa füze sistemlerini ve Rosomak zırhlı araçlarını da Ukrayna kuvvetlerinin bu saldırıda kullandığı iddia ediliyor.
Moskova’ya göre eğer Ukrayna’nın NATO silahlarını kullanarak Rusya’ya saldırması hoş görülüyor ise, NATO birliklerinin de doğrudan Rusya’ya saldırması hoş görülecektir. NATO’nun geçeceği bir sonraki “kırmızı çizgi”, Kırım’a yönelik askeri saldırı da dahil olmak üzere kendi birliklerini konuşlandırması olabilir.
Rusya Devlet Başkanı Putin, Rus topraklarına yapılacak bir saldırının nükleer silahların kullanımıyla karşılanacağını daha önce kamuoyuna duyurmuştu. Ruslara göre NATO güçleri, Rusya’nın bu tehdidini yerine getirmesi için neredeyse meydan okuyor, ki bu eylem yalnızca Rusya ile NATO arasında tam ölçekli bir savaşı değil, tüm insanlığı yok edebilecek bir termonükleer değişimi de tetikleyecektir.
Ukrayna Kendine Zarar Mı Veriyor?
Ukrayna Rus topraklarında ilerleyerek risk aldı ve sonunda Rusya’dan daha fazla asker kaybedebilir.
Başlangıçtaki başarılara rağmen, Rusya’ya yönelik bu harekât, Ukrayna’nın en yetenekli birliklerinde kayıplara yol açabilir ve Donetsk’teki birliklerin hayati önem taşıyan takviyelerden mahrum kalmasına neden olabilir. Üstelik cephe hattının Rus topraklarına doğru genişlemesi Ukrayna’nın silahlı kuvvetlerini daha da zorlayacağı için bundan en çok Rusya faydalanabilir. Bu durum, Ukrayna’nın Rusya’ya yönelik önceki saldırılarında elde ettiği somut kazanımların az olmasıyla birleşince, Kiev’in saldırıda kullandığı kaynakların ve uğradığı potansiyel kayıpların, olası stratejik kazanımlarla başarıya ulaşabileceği yönelik tartışmaları gündeme getirdi.
Ukrayna güçleri için Kursk bölgesinde kalıcı bir varlık oluşturmaya çalışmak ise tedarik hatları Rus ateşine karşı savunmasız olacağından ve Ukrayna’nın elindeki sınırlı rezervlerden dolayı zorlu olacaktır.
Diğer yandan Ukrayna’nın iddia ettiği uluslararası hukuk bağlamındaki haklılığına da bu operasyon zarar verebilir. Ukrayna’nın Batı’dan aldığı sürekli askeri destek sayesinde kazandığı yeni savaş gücü bu saldırının planlama ve uygulamasında oldukça etkili. Bu da şartların BM 51. Madde’deki meşru müdafaa hükmünü tartışmalı hale getiriyor.
Sonuç
Ukrayna son iki yıldır olduğu gibi bu savaşı sürdürmeye devam etmesi oldukça güçleşiyor. Bunu yapabilecek insan gücüne ya da mühimmat deposuna sahip değil. Rusya çok daha büyük bir orduya sahip ve Ukrayna Rusya ile eşit şartlarda savaşmaya devam edemez. Birçok açıdan üstün olan Rus ordusuyla açık savaş alanında karşı karşıya gelmek yerine, Ukrayna’nın kuvvetlerinin mevcut güç ve silahlarına daha uygun taktikler kullanması gerektiği açık. Eğer savaşta kalmak istiyorsa çok daha asimetrik tarzda bir savaşı benimsemesi gerektiği telkinleri arttı.
Fakat bu saldırının da kendi iç limitleri mevcut. Ukrayna ordusu ne kadar ilerlerse, birliklerin ikmal yollarının kesilmesi riski de o kadar artacaktır ki zaten Ukrayna’nın Moskova’ya doğru asker gönderdiği ya da bu yönde hava saldırıları gerçekleştirdiği bir çatışma planlamadığı anlaşılabilir.
Tabii ki bu saldırı, daha fazla tırmanışa doğru atılan bir adım ve Rusya’nın nasıl tepki vereceğini bilmediğimiz için ek riskler var. Ukrayna askerlerinin cüretkarca toprak ele geçirmesinin Putin’i taviz vermeye teşvik etmesi umuluyor ama Kremlin şu anda daha da sertleşmiş durumda. Öyle ki Eski Rusya Devlet Başkanı ve mevcut Rusya Federasyonu Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcı Dmitri Medvedev, saldırının ardından Rus güçlerini Kiev ve diğer Ukrayna şehirlerini ele geçirmeye çağırdı.
Bu sebeple, Kremlin’in ani yok ediş saldırılarından duyulan endişeyle daha fazla ilerlemeyi tercih etmeyecek Ukrayna birlikleri, Rusya’nın dengesini bozacak ani başka manevralar gerçekleştirebilir. Burada önemli olan Kiev’in dengeyi koruması ve Batılı ortaklarını dikkate aldığını göstermesidir.
[1] https://www.reuters.com/business/energy/gas-transit-flows-are-normal-amid-reported-clashes-near-russias-sudzha-kyiv-says-2024-08-07/
[2] https://www.economist.com/europe/2024/08/08/ukraine-surprises-with-a-high-stakes-raid-into-russia
Bu yazı 16 Ağustos 2024 tarihinde Anadolu Ajansı için hazırlanan Görüş yazısından uyarlanmıştır.
