Etkinlik Yok
Güncel olaylar, Rusya’nın Kırım’ı ilhak ettiği ve doğu Ukrayna’da bir savaşı ateşlediği, bu sırada Moskova tarafından desteklenen Rus yanlısı ayrılıkçıların iki sözde Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetlerini ilan ettiği 2014’ün anılarını tazeliyor. O zamandan beri, Rus savaş uçakları NATO toprakları üzerinde, özellikle Baltık Devleri’nde, defalarca uçarak süreci kışkırttı. 2004 yılından bu yana NATO ve AB üyesi olan Baltık devletlerinin Moskova’nın etki alanına girme korkuları ne kadar somut?
ABD ve NATO, yeni üslerden daha iyi transfer yollarına kadar, Rusya’nın Estonya, Letonya, Litvanya ve Polonya’ya yönelik saldırganlığını caydırmak için aktif olarak yeni yollar arıyor. Sorun şu ki, politika yapıcılar ve savunma planlamacıları, Rusya’nın öncelikle bölgeye yönelik niyetlerinin ne olduğu konusunda henüz anlaşamıyorlar. Niyetler tartışmaya açık görünebilir, ancak caydırıcılık politikaları, mantıklı bir şekilde, kimin ve neyi caydırmaya çalıştığına dair bir değerlendirme üzerine inşa edilmelidir.
Rusya’nın niyetleri konusundaki tartışmalar bir çıkmazda. Pek çok analist, Rusya’nın temelde revizyonist olduğu konusunda ısrarlı bir şekilde ısrar ediyor. Diğerleri bu yorumu reddediyor ve hatta tam tersini savunuyor. İlk kamp, Rusya’nın telafisi mümkün olmayan yayılmacı emelleri barındırdığına ve bölge üzerinde emperyal kontrolü yeniden tesis etmeye çalıştığına inanıyor. Rusya bu amaca ulaşmak için güç kullanmaya istekli olsa da, bir oldubitti için doğru zaman gelene kadar koşulları şekillendirmek için yıkım ve provokasyon kullanmayı tercih ettiğine inanılıyor.
İkinci kamp daha sempatik bir bakış açısına sahip ve Rusya’yı bir savunma aktörü olarak resmediyor. Emperyal dürtülerden ziyade korku, Rus dış ve savunma politikasını canlandırıyor. Estonya, Letonya, Litvanya ve Polonya’nın NATO üyesi olduğunu isteksizce kabul ediyor. Yine de Rusya, ABD’nin Rusya’nın büyük bir güç olarak hak ettiği yeri işgal etmesini önlemek için elinden gelen her şeyi yapacağından endişe duyuyor.
Sorunu daha da karmaşık hale getiren şey, Rusya’nın eylemlerinin her iki anlatı ile de tamamen tutarlı olmasıdır. Örneğin, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırganlığını daha fazla genişleme için zemin hazırlama olarak yorumlayabiliriz. Ancak bu tür hamleler, Rusya’nın gelecekteki NATO genişlemesini caydırmak için kırmızı çizgilerini belli etmenin bir yolu olarak da hizmet edebilir. Rusya’nın niyetini askeri yeteneklerinden de çıkaramayız. Rusya, 2008’den beri askeri modernizasyona büyük yatırımlar yaptı ve sahip olduğu kuvvet NATO ülkelerine saldırmak için olduğu kadar bir NATO saldırısına karşı savunmak için de kabiliyet kazandı.
Suwalki Koridoru
Adını yakın bir Polonya kasabasından alan Suwalki Koridoru, Rusya’nın eksklav toprağı Kaliningrad ile Belarus’un iki NATO ülkesi Polonya ve Litvanya ile dar bir bölgede sıkışan sınırlarının oluşturduğu bir gerginlik noktası olarak dikkat çekiyor. Yaklaşık 100km’lik bir ‘boşluk’ olarak anılan bu bölge oldukça kırılgan ve önemli. Zira NATO ve AB üyesi olan Baltık ülkelerinin Avrupa’daki müttefiklerine bağlayan tek nokta burası.
Bununla birlikte koridoru sıkıştıran diğer ülkeler, Birlik Devleti adıyla uluslarüstü bir girişimin parçaları olan Belarus ve Rusya arasındaki askeri ittifak yadsınamaz vaziyette. Zaten son referandum ile anayasa değişikliğine giderek ülkenin nükleer tarafsızlığını garanti eden maddeyi kaldırarak Rus nükleer silahların ülkesine konuşlandırmasına imkan veren Belarus, Moskova ile hemfikir olmadığı konuların da olduğunu belirtse de artık ayrı düşünülemezler.
Özellikle 2014 yılındaki Rusya’nın Ukrayna müdahalesi ile Kırım ilhakı sonrası Rusya-NATO gerilim, bu bölgede de Soğuk Savaş zamanlarına benzeyen fenomenler ve somut adımlara evrildi. Doğu Avrupa ülkeleri yeniden kendilerini içinde buldukları ikilik, bu dar bölgede kendini daha çok gösteriyor. Bölgenin stratejik konumu, hem NATO hem de Rusya için artan risk seviyelerinde yeni bir çatışma cephesini şekillendiriyor.
Avrupa’daki ABD ordusunun eski komutanı Ben Hodges, 2018’de Suwalki Koridoru’nu savunmak için ne yapılması gerektiğine dair ayrıntılı bir çalışmanın ortağı olarak, sadece iki dar otoyolu ve bir demiryolu hattı bulunan bölgenin savunulmasının zorluğunu teyit etti. “Suwalki Koridoru, NATO’nun stratejisindeki ve kuvvet duruşundaki birçok zayıflığın birleştiği yerdir” dediği raporda, Rusların Baltık cumhuriyetlerini koparmasının fazla zaman almayacağını söyledi.
Koridordaki iki otoyol, Rusya ile bir çatışma durumunda NATO birliklerinin müttefik Baltık devletlerini destekleyebileceği tek kara bağlantısı. Rusya, NATO takviyelerini önlemek için bu koridoru işgal etmek zorunda değil ki yolları yok etmek ve onları oldukça uzun bir süre kapalı tutmak için topçu veya benzeri teçhizatları kullanabilir.
Rus Kara Kuvvetleri, koridoru kapatmak için Kaliningrad ve muhtemelen Belarus’tan ilerlemekle kalmayıp, coğrafyanın yapısı gereği koridorun yakın çevresinde bulunan NATO üslerini ve takviye güçleri vurmak için uzun menzilli topçu ve İskender balistik füzelerini kullanarak potansiyel olarak ağır kayıplara neden olabilir ve kritik gecikmelere neden olabilir. Burada uzun menzilli silahların kullanılması ile farklı ülkelerdeki stratejik hedefler vurulabilirken Moskova’nın başka bir ülkeyi işgal ettiğini inkar etme olasılığı da korunur. Böylece Batı’nın karşı saldırılarının siyasi riskleri artar.
Bölgenin savunmasızlığı, savaş durumunda NATO tarafından mutlak bir hedef haline gelecek, Rus topraklarının izole bir dış bölgesi olan Kaliningrad bölgesinin savunmasızlığı ile dengeleniyor. Aslında, NATO’da Suwalki hakkında devam eden söylemi, Kaliningrad hakkında geçmişteki Rus söylemini yakından yansıtıyor. Bölge, bir güvenlik ikilemi yaratma riski taşıyor. Suwalki Koridoru için maksimum güvenlik, kaçınılmaz olarak Kaliningrad bölgesi için maksimum güvensizlik anlamına geliyor.
Bu çerçevede Rusya’nın tavrı ve hatta bölge ve diğer NATO ülkelerinde oluşturduğu algı önem kazanıyor. Revizyonist bir Rusya’ya karşı koymak için en uygun önlemler, savunmacı bir Rusya’ya karşı adımların tam tersi. Müttefiklerin agresif ileriye dayalı bir askeri varlığı, eğer gerçekten komşularına saldırmaya kararlıysa, Rusya’yı Suwalki Koridoru’nu kapatmaya çalışmaktan caydırabilir. Bu strateji çerçevesinde Amerika Birleşik Devletleri ve müttefiklerinin, bölgeyi Rus tahribatından korumak için Suwalki Koridoru’nu ve çevresindeki bölgeyi militarize etmekten başka seçeneği yok. Buna karşın Rusya savunma odaklıysa, Suwalki Koridoru yakınlarındaki ağır bir ABD ve NATO askeri varlığı, revizyonist niyetleri Batı’nın barındırdığı inanç ve algısını yayar.
Bununla birlikte tam tersi bir durumda, yanı NATO’nun bölgede küçük veya hatta var olmayan bir askeri ayak izi bulunduğunda, Kremlin statükoyu destekliyorsa veya en azından hoş görüyorsa, Rus Hükümeti için güven verici olacaktır. Bununla birlikte, eğer Kremlin gerçekten NATO’yu bölgeden çıkarmak istiyorsa, o zaman geniş, ileri tabanlı bir ABD ve NATO varlığının yokluğu, onu daha büyük bir müdahale ve ilerlemeyi düşünmeye teşvik edecektir.
Baltık Savunması
Baltık devletleri topluca sadece 6,6 milyon nüfusa sahip ve tek başlarına bir Rus işgalini durduramazlar. Hiçbiri tank veya jet avcı uçağı kullanmıyor, bunun yerine, hafif piyade orduları, işgalcileri birkaç gün geciktirebilecekleri umuduyla tanksavar füzeleri stokluyor. Buna karşın 2008’den bu yana Rusya, Baltıklar üzerindeki baskısını artırıyor.
Askerlerini Belarus’ta konuşlandıran Rusya, askeri gücünü Baltık ülkeleri de dahil olmak üzere birkaç NATO ülkesinin sınırlarına kadar genişletti. Ukrayna’yı ele geçirmeyi ve Belarus’ta üsleri tutmayı başarırsa, şimdi birçok uzmanın beklediği gibi, kuvvetleri Baltık ve Polonya sınırlarından Slovakya, Macaristan ve Kuzey Romanya’ya kadar uzanacak ve bu da NATO’nun doğu kanadını savunmasını önemli ölçüde zorlaştıracak. Üstelik Moskova, Doğu Ukrayna ve Gürcistan’daki askeri toprak işgallerini haklı çıkarmak için kullandığı retorikle, üç Baltık ülkesi de dahil, bölgedeki birçok devletin etnik olarak Rus azınlıklara karşı Rus karşıtı ayrımcılık yaptığını iddia ediyor. Estonya’da (%25,2), Letonya’da (%26,9) ve Litvanya’da (%5,8) Rusça konuşan nüfusun varlığı, Rus hükümetine bu iddialarını savunması için alan açıyor.
Moskova, 2014 yılından itibaren Ukrayna üzerinde güç ve kabiliyetini sınarken, Baltık Devletleri için caydırıcılık ve savunmanın varoluşsal önemi kendini tamamen gösterdi. Bu çerçevede de NATO önemli bir aktör olarak kendini göstermeye başladı. Askeri ittifak, “Gelişmiş İleri Varlık” (eFP) misyonuyla Rusya’nın Kırım’ı ilhakına ve Ukrayna’nın istikrarını bozmaya devam etmesine yanıt verdi. 2016 yılında NATO, 4500 personelden oluşan dört çok uluslu mekanize taburu geçici olarak Baltık ve Polonya’ya göndermeye başladı. NATO böylece, Estonya, Letonya, Litvanya ve Polonya’da dönüşümlü olarak dört çok uluslu tabur büyüklüğünde savaş grubuyla İttifak’ın doğu kısmındaki ileri varlığını artırdı. Sırasıyla Birleşik Krallık, Kanada, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından yönetilen bu tabur büyüklüğündeki savaş grupları, transatlantik bağın gücünü göstermesi ve müttefiklerin topyekûn korunması ilkesinin korunması için yerlerini aldı.
Baltıklar Üzerinde Rusya-NATO Rekabeti ve Suwalki Koridoru
Putin, 2007’deki önemli bir konuşmasında, NATO’nun doğuya doğru genişlemesini açıkça Amerika’nın dünyaya hükmetme hedefiyle özdeşleştirdi. Niyetlenilen tek bir güç merkezi inşaası hakkında itirazda bulundu. Akabinde buna karşı politikalarının sertleştiği görüldü ve 2013 yılında kamuoyu ile paylaşılan ve ‘Gerasimov doktrinini’ olarak bilinen strateji ortaya çıktı. Bu stratejide belirlenen üç hedef (açık veya geleneksel askeri güce başvurmadan toprakları ele geçirmek; aleni, geleneksel askeri harekat için bir bahane yaratmak; Batı’daki ve başka yerlerdeki ülkelerin siyasetini etkilemek için hibrit önlemler kullanmak) Gürcistan ve Kırım müdahaleleri ile şu an andaki Ukrayna operasyonlarının temelinde var görülüyor. Baltık ülkeleri de en çok bundan korkuyor.
Rusya aktif olarak Baltıklara karşı askeri harekatı düşünüyor olsun ya da olmasın, Putin açıkça Batı’yı bir ikilemin eşiğine getiriyor. Rusya Savunma Bakanı Sergei Shoigu’ya göre, Norveç, Finlandiya, Polonya ve Baltık cumhuriyetlerine bitişik bölgelerdeki Rus askeri kuvvetleri, iki tümen ve üç bağımsız tugay ile 5.000 adet yeni ve elden geçirilmiş silah sistemi ve ekipman parçaları ile güçlendirildi. 350’den fazla askeri tesis faaliyete geçti. Son yıllarda Rusya, Litvanya’yı ve Polonya’nın büyük bir bölümünü uçuşa yasak bölgeye dönüştürebilecek Kaliningrad’da S-400 hava savunma sistemlerini de konuşlandırdı. Çeşitli birliklerin idaresini daha verimli hale getirmek için Kaliningrad’da yeni bir kolordu kuruldu. Hatta Kaliningrad orta menzilli nükleer füzelerin üssü olarak, Orta Avrupa başkentleri Varşova, Budapeşte, Prag, Bratislava ve hatta Viyana ve Berlin’i de tehdit edebilecek bir konum aldı.
Rusya’nın tüm bu yığınak ve stratejileri ile NATO’nun karşı planları neticesinde Suwalki Koridoru’nun önemli bir askeri çatışma alanı olma olasılığının dışlamasının mümkün olmadığı görülüyor. Aynı zamanda, söz konusu bölgeyi potansiyel bir rakipten gelebilecek olası saldırılara karşı güvence altına almak, söz konusu soruna daha geniş bir açıdan bakmayı gerektiriyor gibi görünüyor. Sadece NATO kuvvetlerinin önleyici konuşlandırılmasından değil, aynı zamanda bir dizi siyasi ve diplomatik taahhüt de söz konusu olmalı. Bölgenin askeri-coğrafi koşullarının tüm taraflar için zorluk yaratmasına karşın (İttifak’ın savunma politikası açısından) siyasi, askeri ve propaganda açısından önem kazanıyor. Rusya’nın NATO üyesi bir Baltık ülkesine karşı olası harekatı göz ardı edilemez, ancak bu senaryo şu anda pek olası görünmüyor. Kuşkusuz, bu tür eylemlerden önce uygun koşullar (sosyal, siyasi veya askeri) yaratmayı amaçlayan girişimler gelecektir.
Rusya’nın aktif stratejisi ve Putin’in güç kullanma potansiyeli, NATO için risk seviyesini aniden muazzam bir şekilde artırdı. İklim değişikliği ve siber güvenlik gibi temel sorumluluğuyla pek ilgisi olmayan birçok önemli ve moda şeylere odaklanmış olan NATO, kuruluş felsefesini hatırlamış görünüyor. Karadeniz, Sahra, Libya veya Suriye gibi başka yerlerde Rus güçleriyle çatışma olasılığı tehlikeli olabilir ancak Avrupa’daki bu risk gelecek yıllar için küresel bir sorun olacaktır.
Bu “Analiz” yazısı C4Defence dergisi Mart 2022 sayısında yayınlanmıştır.
