İnsani Değerlerin Korunmasında Cenevre Sözleşmeleri’nin Önemi

24.03.2020

İnsanlık tarihi süresince savaşlar beraberinde ölüm, hastalık, acı ve keder getirmiştir. Savaşın getirdiği bu olumsuzluklar aynı zamanda savaş hukuku ihtiyacını ortaya çıkarmış ve bu çerçevede savaş hukukunun altyapısı oluşmuştur. Bu altyapı ilk etapta yazısız olarak oluşmuş olsa da süreç içinde sözleşme formatına kavuşmuştur. Özellikle II. Dünya Savaşı’nın yarattığı büyük insanlık dramı, yeni ve daha kapsayıcı bir anlaşmanın gerekliliğini gözler önüne sermiştir. Bu netice de 1949 senesinde Cenevre’de organize edilen konferans büyük önem taşımaktadır. 1949 senesinde imzalanan Cenevre Sözleşmesi, 4 ayrı sözleşmeden oluşmaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki bu 4 sözleşme ortak maddeler içerse de içerikleri bakımından birbirinden farklı noktalara temas etmektedir.

Bu bağlamda Cenevre Sözleşmeleri denilen sözleşmeler gurubu, “Kara harbinde yaralıların ve hastaların durumunun ıslahına dair 27 Temmuz 1929 tarihli Cenevre sözleşmesi”, “1906 Cenevre sözleşmesi prensiplerinin deniz harbine tatbikine dair 18 Ekim 1907 tarihli onuncu Lahey sözleşmesi”, “Harp esirlerine yapılacak muamele hakkındaki 27 Temmuz 1929 tarihli Cenevre sözleşmesi”ne yenilikler getirmeyi amaçlamıştır. 1949’da gerçekleştirilen konferansın ardından kabul edilen sözleşmeleri “Birinci Cenevre Sözleşmesi: Harp halindeki silahlı kuvvetlerin hasta ve yaralılarının vaziyetlerinin ıslahına ilişkin sözleşme”, “İkinci Cenevre Sözleşmesi: Silahlı kuvvetlerin denizdeki hasta, yaralı ve kazazedelerinin vaziyetlerinin ıslahına ilişkin sözleşme”, “Üçüncü Cenevre Sözleşmesi: Harp esirlerine yapılacak muameleye ilişkin sözleşme”, “Dördüncü Cenevre Sözleşmesi: Harp zamanında sivillerin korunmasına ilişkin sözleşme” şeklinde 4 ana öğe olarak bir araya getirmek mümkündür (Alsan, s. 40-41).

Cenevre Sözleşmelerinin ortak maddelerine göz attığımızda; 2. Madde sözleşmelerin uygulanabilirlik kriterlerini ortaya koymaktadır (Yamaner&Öktem&Kurtdarcan&Uzun, s. 1-2-3). Bu maddeye göre; “Barış zamanı yürürlüğe girecek hükümlerin dışında, yüksek akit taraflardan iki ya da daha fazlası arasında ortaya çıkacak herhangi bir silahlı anlaşmazlıkta, taraflardan biri tarafından harp durumu kabul edilmemiş olsa dahi, anlaşma uygulanacaktır.” “Sözleşmeye akit taraflardan birinin topraklarının bir kısmının işgal altında olması halinde, bu işgal hiçbir mukavemetle karşılaşmasa dahi anlaşma uygulanacaktır.” “Savaşan iki taraftan birinin bu sözleşmelere taraf olmaması durumunda, sözleşmeye taraf olan devlet tarafından bu sözleşme uygulanacaktır.”

2. Madde önemli bir açığı kapattığı için büyük önem taşımaktadır. Çünkü bu madde taraflardan herhangi birinin savaşın içinde olmadığı durumlarda da savaş hukukunun geçerliliğini sağlaması açısından önem taşımaktadır. Bu madde ile devletlerin sözleşmeye uymayarak kendilerince bir çıkış yolu arama durumunu ortadan kaldırıldığını görmekteyiz.
Ortak 3. Madde ile de evrensel çatışma ortamı olmamasına rağmen sözleşmeye üye devletlerin herhangi birinin sınırlarında ortaya çıkan çatışma durumlarında üye devletlere de sorumluluklar getirmiştir.

Sözleşme ayrıca sivillerin korunmasına yönelikte maddeler içermesi bakımından da büyük önem taşımaktadır. 1. Sözleşmenin 15. Maddesine göre, “Savaşan devletler her zaman ve bilhassa müsademeden sonra hasta ve yaralıları aramak, toplamak, yağma ve fena muameleye karşı himaye etmek, ölüleri aramak ve bunların soyulmasını önlemek için, vakit geçirmeden mümkün olan tedbirleri almalıdır.” Ayrıca 1. Sözleşme ile sağlık çalışanlarının da can güvenliği göz önünde bulundurulmuş ve dokunulmazlık getirilmiştir. Ayrıca sadece sağlık çalışanlarına verilen dokunulmazlık hakkı, 2. Sözleşme ile sağlık binalarına ve hastane gemilerine de tanınmıştır. Savaş söz konusu olduğunda esirlerin durumu da göz ardı edilemeyecek kadar büyük bir yeri tutmaktadır. Öyle ki 3. Sözleşme ile esirlere yönelik görüşmelerin yapılmış olması ve kararların alınması bu açıdan önemli bir adım olmuştur. Subayların rütbelerine saygısızlık yapılmaması kararı alınmış ve rütbe sahibi esir askerlerin askeri kamplarda vazifesini devam ettirme hakkı verilmiştir.

Savaşların her zaman en büyük acıyı üstlenen tarafı sivil insanlar olmuştur. Siyasal güçlerin menfaatleri yüzünden yaşamları değişen, acı çeken, hastalık ve ölümlerle uğraşmak zorunda kalan sivillerin gözaltına alınması da büyük bir mesele olarak konferansta gündeme gelmiştir. Her ne kadar kişi dokunulmazlığı, insanlığa saygı hukukun temel prensiplerinden olsa da işgalci devletlere sivil insanları gözaltına alma hakkının tanınması savaşın ve hukukun aynı perspektif ile düşünülüp düşünülmemesine büyük bir soru işareti bırakmaktadır. Gözaltı kararını insancıl düşüncelerle süsleyen sözleşme maddelerine göre gözaltına alınan kişiler güvenli ve savaştan uzak bir bölgede korunacaktır. Dolayısıyla bu insanların tüm sorumluluğu da gözaltına alan devlete bırakılmıştır. Ayrıca bu devletlere, gözaltındaki kişileri ücret ile çalıştırma hakkı vererek aslında sivil halkı korumak yerine güçlü ve işgalci devletleri koruduğunu söylemek daha doğru olacaktır. Bu bağlamda güçlü olan taraf tam mana ile denetim altına alınamamıştır. Tüm bu bilgilerin ışığında, Cenevre’de alınan kararlar ve yapılan sözleşmeler realitede ne kadar uygulanmış ve uygulanmaktadır?

Savaş koşullarında ulusal-uluslararası örgütler ve sivil toplum kuruluşları özellikle hukukun geçerliliğini ve sivillerin korunması konusunda hem fikir olsalar dahi bu tarz önlemlerin savaş esnasında göz ardı edildiğini acı bir şekilde görmekteyiz. Hukuk her ne kadar huzura yönelik arayışlara çözüm üretmiş olsa dahi insani durumların asla göz ardı edilmesinden dolayı çözümlerin realitede çok fazla faydalı olduğunu söylemek güç olacaktır. Dolayısıyla hukuka ek olarak, evrensel ve insani değerlerin tüm dünyayı kapsayarak koruması gerekmektedir.

Kaynakça
Zeki Mesud Alsan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1949 Cenevre Sözleşmeleri, s. 40-41.
Melike Batur Yamaner & A. Emre Öktem & Bleda Kurtdarcan & Mehmet C. Uzun, 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmeleri Ve Ek Protokolleri, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları: 42, s. 1-2-3.

Diğer Yazılar

İnsani Değerlerin Korunmasında Cenevre Sözleşmeleri’nin Önemi

İnsanlık tarihi süresince savaşlar beraberinde ölüm, hastalık, acı ve keder getirmiştir. Savaşın getirdiği bu olumsuzluklar ...
Daha Fazlasını Oku

Bizden Haberdar Olun

Mail aboneliği başlatmak için mail adresinizi bizimle paylaşabilirsiniz.

    Paylaş
    Etkinlik Takvimi
    Şubat

    Mart 2024

    Nisan
    Pzt
    Sal
    Çar
    Per
    Cum
    Cmt
    Paz
    26
    27
    28
    29
    1
    2
    3
    Etkinlikler için Mart

    1st

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    2nd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    3rd

    Etkinlik Yok
    4
    5
    6
    7
    8
    9
    10
    Etkinlikler için Mart

    4th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    5th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    6th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    7th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    8th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    9th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    10th

    Etkinlik Yok
    11
    12
    13
    14
    15
    16
    17
    Etkinlikler için Mart

    11th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    12th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    13th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    14th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    15th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    16th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    17th

    Etkinlik Yok
    18
    19
    20
    21
    22
    23
    24
    Etkinlikler için Mart

    18th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    19th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    20th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    21st

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    22nd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    23rd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    24th

    Etkinlik Yok
    25
    26
    27
    28
    29
    30
    31
    Etkinlikler için Mart

    25th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    26th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    27th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    28th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    29th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    30th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    31st

    Etkinlik Yok
    1
    2
    3
    4
    5
    6
    7

    Diplomatik İlişkiler ve Politik Araştırmalar Merkezi

    Center for Diplomatic Affairs and Political Studies

    ‎مركز الشؤون الدبلوماسية والدراسات السياسية

    Centre des Affaires Diplomatiques et des Ètudes Politiques

    Центр дипломатических отношений и политических исследований

    外交事务与政治研究中心

    Back to top of page