Enerji ve Covid-19 Pandemisi

30.04.2020

Dünya bir yandan Covid-19 ile mücadele ederken bir yandan da ortaya çıkardığı sorunlarla baş etmeye çalışıyor. Özellikle geçtiğimiz hafta ABD petrol fiyatlarının eksileri görmesi tüm dünyada şok etkisi yaratmış ve Covid-19 sonrası küresel değişim beklentisi daha fazla artmıştır. Bu değişim beklentisinin ve enerji fiyatlama dalgalanmasının daha iyi anlaşılabilmesi için son yıllardaki gelişmelerin birlikte takip edilmesi uygun düşecektir.

Enerjinin ve enerji politikalarının ‘kalkınma’ ile doğrudan ilişkili olması günümüz enerji jeopolitiğinin önemini ortaya çıkarmaktadır. Sanayi devriminde önemli olan hammadde iken günümüzde enerji kaynaklarının tartışmasız beka sorunu haline gelmesi küresel kamuoyunun da gündeminden düşmemektedir. Suudi ‘Aramco’nun halka arzı, AB ülkelerinin Rus doğalgazına bağımlılığının artması, İran’ın Çin için petrol kuyusu haline gelmesi ve Doğu Akdeniz’deki enerji rekabeti son yıllardaki gelişmelerin ana başlıklarından sadece birkaçı tanesini olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilindiği gibi dünyanın en güçlü ekonomisi ABD, enerji pazarının da uzun yıllardır hegemon gücü olmaya devam etmektedir. 20 Trilyon dolarlık dev ekonomisi için net enerji ithalatçısı olan ABD, Başkan Trump’ın başa gelmesi ile birlikte söz konusu ‘ithal’ pozisyonundan kurtulmak ve enerji ihracatçısı olmak üzere bir dizi politika izlediği görülmüştür. İklim anlaşmasından çekilmek, fosil kaynaklı enerji tüketimini arttırmak gibi politikaların yanında kaya gazı ve petrol üretimini de arttırmak olarak sıralayabileceğimiz bu politikaları hayata geçirmişti. Buradan hareketle kabaca son 6 aydır enerji fiyatlarının 80-100 dolar bandından sürekli olarak düşmesi ve varil fiyatının 20-30 dolar bandında direnç göstermesini ekonomik çevreler, büyük güçlerin birbirleri ile olan rekabeti olarak nitelendirmektedir. Aslında olan, sözü edilen ABD enerji üretimin artması neticesinde arzın çeşitlenmesi ve talebin aynı seviyelerde kalması sonucu fiyatların düşmesi olarak yorumlanabilecek bir süreç gerçekleşmektedir. Bu noktada göz ardı edilmemesi gereken gelişmeler olarak Çin- ABD ticaret savaşının fiilen devam ediyor olması ve Trump’ın, Çin’deki ABD’li markaların fabrikalarını ABD’ye geri döndürmek istemesi; gittikçe tansiyonu yükselen denizlerin uluslararası ticarete etki etmesi ve Doğu Akdeniz, Güney Çin Denizi ve Basra Körfezi’nde krizlerin derinleşebileceği gerçeği; Rusya’nın enerji pazarını çeşitlendirmek için doğu ve batı bölümlerinde yeni boru hattı ağları eklemesi; AB’nin iklim ve çevre temelli temiz enerji politikalarına hız kazandırması gibi gelişmelere dikkat edilmelidir.

 Ancak geçtiğimiz hafta yaşanan ABD (WTI) petrolünün eksi fiyatlara düşmesi bu sıralananların hiçbiriyle açıklanamayacak bir gelişme olarak karşımıza çıkmaktadır. Kısaca Covid-19 nedeniyle dünya ekonomisinin yakın tarihte görülmemiş şekilde yavaşlaması, üretilen bu arzın, talep olarak karşılık bulamamasına neden olmuştur. Daha detaylı incelendiğinde ise ABD petrol fiyatlarındaki bu anlık dalgalanmaların ABD’li üreticileri derinden etkilemekte olduğunu ve bu durumun üretim sürekliliğini zora soktuğunu görmektedir. Çeşitli kaynaklarda yer alan bilgiye göre 10-20 dolar maliyetle üretim yapabilen ABD’li üreticiler mevcut duruma göre halen zarar etmektedirler. Öte yandan finans sistemini ayakta tutmak için ekonomisine milyarlarca dolar sıcak para sokan ABD, üretimin/sanayinin tüm dünyada durma noktasına gelmesi ve normal zamanlarda petrol tüketen taşıtların (uçaklar, otobüsler, gemiler, arabalar) kullanımının neredeyse yok seviyesine inmesi söz konusu petrol arzının birden piyasada bol miktarda bulanabilmesine imkân vermiştir. ABD enerji idaresi rakamlarına bakıldığında normal seyreden petrol trafiği Covid-19 ile fiyatlarda dibi görürken, üretimin kısmi olarak bile sınırlandırılması daha fazla maliyet bindirebileceğinden ötürü yok pahasına satılmaya devam edilmektedir. ABD enerji ithalat ve ihracat verilerinin 2 ay gecikmeli olarak kamuoyu ile paylaşılması sebebiyle net rakamlar her ne kadar bilinmiyor olsak da Covid-19’un etkisinin olduğu açıkça görülmektedir. Dikkate değer bir konu da yaz aylarının sonunda WTI petrol kontrat fiyatının 20 dolar üzerinde olarak duyurulması ile Covid-19 etkilerinin Ağustos ayı civarında ortadan kalkabileceği ihtimalini akıllara getirmektedir.

Bir diğer önemli nokta ise, medyada ABD’nin enerji kozu ile köşeye sıkıştırılmak istenildiği tartışmasıdır. Genel olarak enerji fiyatlarındaki dalgalanmaların küçük büyük her ülkeyi etkileyeceği gerçeği aşikardır. Ancak bu konuda oyun kurucu olarak nitelendirilebilecek ülkelere daha yakından bakmakta fayda vardır. Örneğin, Rusya Federasyonu GSYH’nin %50’ye yakını enerji ihraç geliridir ve varil başına petrol maliyeti 10-15 dolardır. Bir diğer petrol zengini ülke S. Arabistan’ın ise GSYH’nin %65’i enerji ihraç gelirini oluşturmakta ve varil başı maliyet 30-40 doları bulmaktadır. Enerji zengini İran, Venezuela, Katar gibi ülkelerin ise diğer iki ülkeden daha az pazar payına sahip olduklarından ABD’ye yönelik politik ekonomik olarak hamle yapamayacak olması ise bir diğer gerçektir. Söz konusu ABD’nin GSYH’nin %15’i enerji kaynaklı olmasına rağmen net ihracatçı olmadığından ekonomisi enerji fiyatlarına diğer iki ülke kadar bağımlı halde değildir. Bir de Covid-19 pandemisinin ne kadar süreceği ve insanlığın bu salgından ne kadar etkileneceği halen belirsizken, tutarsız olarak nitelendirebilecek bu türden iddialar kamuoyunda belirsizliğe yol açmaktadır. Rusya’nın Çin’e yönelik boru hattı projeleri ile Çin’in enerji ihtiyacını karşılamaya çalışması ve böylelikle kendi pazarını da genişletmesi Rusya için hem küresel ekonomi hem de bölgesel politikalar bağlamında daha önemli olduğu söylenilebilir. Suudi Arabistan cephesinde ise enerjiden sonra önemli gelir kalemi olarak nitelendirebilinecek hac ve umre turizmi, Covid-19 nedeniyle Kabe’nin kapalı tutulması nedeniyle bu gelir kaleminden de getiri bekleyememektedir. Söylenildiği ve tartışıldığı gibi ABD’ye yönelik bir hamlenin şu an sıfır toplamlı bir oyun olduğu açıkça ortadır. 

Toparlanacak olursa ekonomik küreselleşmenin en zayıf noktasının tedarik zincirinin kırılması olduğu söylenilebilir.  ‘Post Fordist’ üretim ve bu üretim için gerekli enerji kaynakları bu krizin derinliğinin anlaşılmasını kolaylaştırmaktadır. Başta Çin’in üretimi yavaşlatması, AB’nin neredeyse üretimi durdurması pandemi sonrası ‘yeni normal’ düzende yaşanacak değişimlerin habercisi niteliğindedir. Petrol’ün sadece yakıt olarak değil, kimyasal hammadde olarak sanayide kullanılması yaşanan krizdeki ekonomik daralmayı da gözler önüne sermektedir. Petrol fiyatlarının eksi seviyeleri görmesinin akabinde neredeyse dolduracak boş tankerin kalmaması sıkça medyada yer bulurken ve akıllara pandeminin başından beri sorulan ‘’ülkeler neden önlemlerini almadı?’’ sorusunu şirkeler nazarında da tekrar getirmektedir. Neredeyse beşinci ayına girmiş Covid-19 salgınına petrol üreten şirketlerin de devletler gibi hazırlıksız yakalanması ise oldukça manidardır. 

 

KAYNAKÇA

 

Heather Long, The markets are sending a message about coronavirus: The recession risk is real, The Washington Post, (https://www.washingtonpost.com/business/2020/03/09/coronavirus-stock-market-oil-trump/)

 

WTI crude oil futures prices fell below zero because of low liquidity and limited available storage

(https://www.eia.gov/petroleum/weekly/archive/2020/200422/includes/analysis_print.php)

 

Enerji piyasalarında kara pazartesi 

(https://www.trthaber.com/haber/infografik/enerji-piyasalarinda-kara-pazartesi-478620.html)

 

Kimsenin istemediği petrol Singapur Boğazı’nda dev tıkanıklığa yol açtı (https://tr.sputniknews.com/ekonomi/202004271041920279-kimsenin-istemedigi-petrol-singapur-bogazinda-dev-tikanikliga-yol-acti/)

 

Kaliforniya kıyılarında tanker yığınağı (https://tr.sputniknews.com/ekonomi/202004281041921769-kaliforniya-kiyilarinda-tanker-yiginagi/)

 

Petrolde fiyat savaşının ilk kurbanı belli oldu (https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/petrolde-fiyat-savasinin-ilk-kurbani-belli-oldu-5719824/)

Crude Oil Futures Quotes

(https://www.cmegroup.com/trading/energy/crude-oil/light-sweet-crude.html)

The oil price war is a nightmare for US shale producers 

(https://www.aljazeera.com/ajimpact/oil-price-war-nightmare-shale-producers 200309173245129.html)

Matthew Martin, Javier Blas, Grant Smith, Saudis Escalate Price War With Huge Output Hike, Russia Follows, Bloomberg,

 (https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-03-10/saudi-arabia-escalates-price-war-with-massive-hike-to-oil-supply)

Barrel Breakdown, The Wall Street Journal,

http://graphics.wsj.com/oil-barrel-breakdown/

Diğer Yazılar

Enerji ve Covid-19 Pandemisi

Dünya bir yandan Covid-19 ile mücadele ederken bir yandan da ortaya çıkardığı sorunlarla baş etmeye ...
Daha Fazlasını Oku

Bizden Haberdar Olun

Mail aboneliği başlatmak için mail adresinizi bizimle paylaşabilirsiniz.

    Paylaş
    Etkinlik Takvimi
    Şubat

    Mart 2024

    Nisan
    Pzt
    Sal
    Çar
    Per
    Cum
    Cmt
    Paz
    26
    27
    28
    29
    1
    2
    3
    Etkinlikler için Mart

    1st

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    2nd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    3rd

    Etkinlik Yok
    4
    5
    6
    7
    8
    9
    10
    Etkinlikler için Mart

    4th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    5th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    6th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    7th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    8th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    9th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    10th

    Etkinlik Yok
    11
    12
    13
    14
    15
    16
    17
    Etkinlikler için Mart

    11th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    12th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    13th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    14th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    15th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    16th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    17th

    Etkinlik Yok
    18
    19
    20
    21
    22
    23
    24
    Etkinlikler için Mart

    18th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    19th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    20th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    21st

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    22nd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    23rd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    24th

    Etkinlik Yok
    25
    26
    27
    28
    29
    30
    31
    Etkinlikler için Mart

    25th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    26th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    27th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    28th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    29th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    30th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    31st

    Etkinlik Yok
    1
    2
    3
    4
    5
    6
    7

    Diplomatik İlişkiler ve Politik Araştırmalar Merkezi

    Center for Diplomatic Affairs and Political Studies

    ‎مركز الشؤون الدبلوماسية والدراسات السياسية

    Centre des Affaires Diplomatiques et des Ètudes Politiques

    Центр дипломатических отношений и политических исследований

    外交事务与政治研究中心

    Back to top of page