Zengezur Koridoru, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’den Türkiye’nin doğusundaki Kars şehrine uzanan ve Ermenistan’ın Syunik bölgesi üzerinden geçen, Avrupa ile Asya arasındaki ticaret yollarını genişletme potansiyeline sahip stratejik bir ulaşım güzergâhıdır. Tarih boyunca bölgesel kültürler, etnik gruplar ve devletler arasında bir köprü görevi gören bu Koridor, yalnızca Kafkasya genelinde değil, aynı zamanda Avrasya genelinde de bölgesel bağlantıları güçlendirmekte önemli bir rol oynamıştır. Azerbaycan-Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ anlaşmazlığı nedeniyle otuz yıldır etkinliğini yitiren bu Koridor, 44 günlük bağımsızlık savaşının ardından jeopolitik ve jeostratejik değişiklikler sonucu yeniden önem kazanmıştır. Bu koridorun faaliyete geçmesi çalışmamızın ana öznesi olan Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) bölgesel güç olma potansiyelini artırmıştır.
Zengezur Koridoru, Türk Cumhuriyetleri (Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan) başta olmak üzere Azerbaycan, Türkiye, Rusya, İran ve Ermenistan topraklarını birleştirerek ticari ve kültürel alışverişi kolaylaştırmakta ve bölgesel iş birliğinin güçlendirilmesine katkıda bulunmaktadır. Enerji kaynaklarının ve ticari malların Avrupa’ya daha hızlı ve daha az maliyetli taşınması için kritik öneme sahip olan bu Koridor, enerji güvenliğini ve ticari çeşitliliği artırmaktadır.
Çalışmanın ilk bölümünde TDT üyesi devletler arasında ticaretin kolaylaştırılması, ulaşım maliyetlerinin düşürülmesi ve transit sürelerin kısaltılması yoluyla Zengezur Koridoru’nun sağladığı ekonomik faydalar ve yeni iş birliği olanakları ele alınacaktır. Bu kapsamda Koridorun enerji nakil hatları üzerindeki etkileri ve bölgesel enerji güvenliğine katkıları değerlendirilerek, ekonomik entegrasyon ve ticaretin artmasının TDT üzerindeki etkisi analiz edilecektir.
Çalışmanın ikinci bölümünde Koridorun bölgesel güvenlik ve istikrar üzerindeki etkileri incelenerek, güç dengelerini nasıl etkileyeceği ele alınacaktır. Koridorun sınır yönetimi ve güvenliği üzerindeki rolü ile olası sınır anlaşmazlıklarının çözümüne yönelik bölgesel ve küresel aktörlerin politikaları analiz edilecektir. Bu çerçevede ulusal çıkarlarını korumak isteyen İran, Ermenistan, Rusya ve TDT üyesi ülkeler ele alınacaktır.
Çalışmanın üçüncü bölümünde Zengezur Koridoru’nun bölgesel ve uluslararası düzeyde politik ve kültürel etkileşimi nasıl desteklediği, Türk cumhuriyetleri arasındaki kültürel ve sanatsal etkileşimleri nasıl kolaylaştırabileceği üzerinde durulacaktır. Ayrıca Türk Dünyası’nın ortak kimlik duygusunu güçlendirmede Koridorun oynayabileceği rol incelenecektir. TDT’nin uluslararası alandaki yumuşak gücünü artırmada bu Koridorun nasıl bir araç olabileceği ve kültürel diplomasi faaliyetlerine olan katkıları değerlendirilecektir.
…