Etkinlik Yok
Doğu Akdeniz Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarına göre merkezi konumda bulunan; Orta Doğu, Kafkasya ve Orta Asya’nın enerji kaynaklarının Avrupa’ya ulaşımını sağlayan, enerji ulaşım hatlarını kontrol eden ve tüm Akdeniz Coğrafyası ile birlikte dünya ticaretinin çok önemli bir kesişim noktasıdır. Doğu Akdeniz Tunus’taki Bon Burnu ile İtalya’ya bağlı Sicilya Adası’nın batıya uzanan ucundaki Liliebo Burnu arasında çizilen hattın doğusundaki bölgeyi ifade eder ve bu sınırlar içerisinde adlandırılır. İtalya, Avrupa kıtasının en güneyinde çizme görünümünde ve dünyanın merkezi denizinin tam ortalarında, Akdeniz’in her yerine kadar uzanıp giden önemli bir jeopolitik konuma sahip bir ülkedir. İtalyan çizmesini tamamlayan Sicilya ve Sardinya adaları bu ülkenin sınırları içinde yer almaktadır. Tunus Kuzey Afrika’nın Mağrip bölgesinde yer alan bir ülkedir. Batı ve güneybatıda Cezayir, güneydoğuda Libya ve kuzeyde ve doğuda Akdeniz ile sınırlanmıştır ve Sicilya Boğazı ile Avrupa kıtasından ayrılır.
Deniz yetki alanı sınırlandırılması, iki veya daha fazla devletin, sahip oldukları ya da ilan ettikleri deniz yetki alanlarının çakıştığı bölgedeki deniz alanının bir antlaşma ile sınırlandırılmasıdır. Deniz yetki alanları, iç sular, karasuları, bitişik bölge, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölgeden oluşur. İç sular, karasularının iç sınırı ile kara ülkesi arasında kalan deniz kesimini oluşturur. İç sular, kıyı devletinin egemenliği altındadır ve bu sularda kıyı devletinin yetkileri tam ve mutlaktır. Karasuları, kıyı devletinin kıyıları veya iç sularının dış sınırı ile açık deniz arasında kalan belirli genişlikteki bir deniz alanını ifade eder ve kıyı devletinin egemenliği altında kabul edilen deniz alanlarıdır. Bitişik bölge, karasularına bitişik olan ve kıyı devletinin belirli bir genişliğe kadar bazı konularda yetkilerini kullandığı açık deniz alanlarıdır. Kıta sahanlığı, kıyı devletinin kara ülkesinin denizin altında süren doğal uzantıdır ve kıyı devleti, kıta sahanlığı üzerinde egemen haklara sahiptir. Münhasır ekonomik bölge, kıyı devletinin karasuları esas hattından başlamak suretiyle 200 deniz mili açığa kadar giden deniz bölgesinde; su altında, toprak altında ve deniz yatağında kıyı devletine bazı ekonomik haklar veren bölgedir. Deniz yetki alanlarının nasıl sınırlandırılacağı ve bu alanlarda kullanılacak hak ve yetkilerin neler olduğu uluslararası hukuka uygun olarak belirlenir. Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasında ilgili durumlar çerçevesinde dikkate alınan ilk unsur adalardır. Adaların deniz yetki alanları sınırlandırmasındaki fonksiyonu, adanın konumu ve büyüklüğüne, adada var olan nüfus yoğunluğuna ve adanın anakara ile arasındaki coğrafi dengeye göre değişmektedir. Bağlı oldukları ülkenin anakarasına en yakın adalar, kıyısal adalar olarak tanımlanır. Kıyısal adalara da sınırlandırmada çok veya az bir etki tanınmaktadır.
Deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına dair hakkaniyet ilkeleri, kara denize hakimdir ilkesi, doğanın yeniden şekillendirilmesinin mümkün olmaması, coğrafyanın üstünlüğü, oransallık ve kapatmama prensibi ve sınırlandırmada adaların rolü gibi ilkeleri vardır. Deniz alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin kurallar, uluslararası sözleşme hükümlerine yansıyan hukuk kuralları ve Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi (ITLOS) ile diğer hakem mahkemelerinin kararları çerçevesinde gelişen örf ve adet hukuk kuralları bağlamında ortaya çıkar. Deniz yetki alanlarının sınırlandırılması sayesinde devletler deniz hukukunun sağladığı hak ve yükümlülüklere sahip.
Yetki alanlarının bölüşüleceği bölgenin, ilgili kıyı uzunluklarının, adaların konumlarının ve benzeri pek çok etkenin hesaba katılarak hakkaniyete uygun bölüşüm yapılması gerekliliği uluslararası hukukta yer alıyor. Katar-Bahreyn arasındaki muhtelif adalar sorununda olduğu gibi örnekler çoğaltılabilir. Bu davada, Katar UAD’ye başvurarak, Bahreyn ile aralarındaki Hawar Adaları, Dibal ve Qit’at Jaradah sığlıklarının hükümranlığı ve iki devlet arasındaki deniz alanlarının sınırlandırılması sorunlarının çözülmesini talep etmiştir. UAD 2001 tarihinde verdiği karar ile; Zubarah, Janan, Hadd Janan ve Dibal Adalarının Katar’a ait olduğuna, Hawar Adaları ile Qit’at Jaradah Adası’nın ise Bahreyn’in egemenliğinde bulunduğuna hükmetmiştir. Bir adanın coğrafi konumunun adanın sahip olacağı deniz alanlarına etkisi özelikle kıta sahanlığı sınırlandırılması sırasında adaların ülke anakarasına ya da komşu ülkeye yakınlıkları, uluslararası mahkeme kararlarında çok temel öğelerden biri olarak kabul edilir. Bir adanın komşu devletin anakarasına yakın bulunması durumunda, bu adaya ya dar bir kıta sahanlığı alanı tanınır ya da yalnızca karasuları ile yetinmesine karar verilir.
İtalya ile Tunus arasında 1971 yılında kıta sahanlığı sınırlarını belirlemek adına bir antlaşma oluşturulmuştur. Bu antlaşma Tunus anakarası ile İtalya’nın Sicilya Adası arasındaki sınırlandırmayı esas almıştır. İtalya başka devletlerle birlikte kıyıdaşı olduğu dört boğazdan üçünü kapsayan sınırlandırma antlaşmaları yapmıştır ve Tunus ile arasında yapılan antlaşma bunlardan biridir. Antlaşma metni Sicilya Boğazı’nda, Pantelleria ve Pelagie Adaları, Sicilya ile Tunus arasında eşit uzaklıkta bir hattı temsil eden karmaşık bir sınır ortaya koymaktadır. Ancak Pantelleria ve Pelagie adaları durumunda Lampedusa, Linosa ve Lampione adaları buna dahil değildir. İtalya’nın güneyinde İtalya’ya ait Sicilya Adası ile Tunus anakarası arasında konumlanan Sicilya Boğazı, 53 deniz mili genişliğinde bir boğazdır. Boğazın ortasında İtalya’ya ait Pantelleria Adası bulunmaktadır. Pantelleria, Lampedusa, Linosa ve Lampione adaları İtalya’nın daha küçük orta deniz adalarıdır. İtalya-Tunus Antlaşması, Tunus tarafında bulunan ve İtalya’ya ait Lampione, Lampedusa, ve Pantelleria adalarının etrafında 12 millik yarım yay oluşturmuştur. Antlaşmaya göre iki ülke, tümü Tunus anakarasının yakınında bulunan İtalyan Pantelleria, Linosa, Lampedusa ve Lampione adalarının özel bir durum oluşturduğu konusunda anlaşmışlardır. Lampedusa adası, Pelagie adalarının içerdiği üç adacıktan en büyüğüdür ve Sicilya bölgesinin bir parçasıdır. Linosa adası, Lampedusa Adası’nın kuzey-kuzeydoğusunda, Malta ve Tunus arasında Akdeniz’de yer alan Pelagie adalarından bir diğeridir. Lampione adası, İtalya’nın Sicilya bölgesindeki Lampedusa ve Linosa’ya komşu olan Akdeniz’de bulunan küçük bir kayalık adadır. İtalya’nın Pantelleria, Linosa, Lampione ve Lampedusa adalarına 13 mil genişliğinde deniz alanı verilmiştir. 12 mil genişlik bu adaların karasularıdır ve bu adalara sadece 1 mil genişliğinde bir kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge alanı bırakılmıştır. Yerleşim bulunmayan Lampione Adası’na 12 mil karasuları şeridi bırakılmıştır. Tunus ile Sicilya arasındaki eşit uzaklık çizgisi civarındaki İtalya’nın hacimce çok daha küçük Pantelleria, Linosa, Lampione ve Lampedusa adalarına çevreleme yöntemi ile sınırlı etki verilmiştir. İtalya ve Tunus arasında Linosa, Lampedusa ve Pantelleria adalarını kapsayan kıta sahanlığı sorununu bu çerçeve dahilinde örnek verebiliriz.
Doğu Akdeniz’de birçok devlet arasında deniz yetki alanlarının belirlenmesine yönelik çeşitli antlaşmalar yapılmıştır. Deniz yetki alanlarının sınırlandırılması ve uyuşmazlıklarının çözüme kavuşturulması konusunda uluslararası sözleşmelerin etkisi çok önemlidir. Devletlerin bazı egemen haklara sahip olduğu kabul edilen ve uluslararası deniz alanını oluşturan deniz yetki alanları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge (MEB)’dir. Doğu Akdeniz’de devletlerin tüm kıyıdaşlarla antlaşmadan ziyade MEB’ini tek taraflı olarak ilan etme ve ikili antlaşmalar yapma yolunu seçtikleri görülmektedir. Uluslararası mahkemeler, sınırlandırma işlemine başlarken öncelikle iki anakara ülke arasında, anakara ülkelerinin coğrafi özelliklerini yansıtan bir sınırlandırma çizgisi belirlemektedir. Anakara kıyılarından eşit uzaklıkta konumlanmış adalara tam etki vermenin hakça olmama ihtimali vardır. Ancak, adalara tam etki verilen örneklerde karşı tarafa bırakılan deniz alanları yine de önemli bir büyüklükte olmuş ve bu nedenle çözüm hakça niteliğini yitirmemiştir.
