II. Karabağ Savaşı Sürecinde Türkiye-İran İlişkilerinin Seyri

07.09.2023

27 Eylül 2020 tarihinde, Azerbaycan’ın, Ermenistan’ın işgali altında bulunan Dağlık Karabağ bölgesine askerî harekâtıyla II. Dağlık Karabağ Savaşı başlamıştır. Bu harekât, Savaşın bölgedeki dinamiklerinin yanında, Türkiye-İran ilişkilerinin gidişatını da etkilemiş ve Güney Kafkasya jeopolitiğini tekrardan şekillendirmiştir. Bu savaşta Türkiye, Azerbaycan’ı desteklerken, İran, zaman zaman değişen fakat genel olarak Ermenistan yanlısı bir tutum benimsemiştir. Azerbaycan’ın Ermenistan tarafından işgal edilmiş topraklarını sırayla geri almasının ardından İranlı yetkililer, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünden yana olduklarını belirtmiştir. İran’ın dalgalı seyreden tutumunun aksine Türkiye, Dağlık Karabağ sorununun tamamında kararlı bir duruş sergilemiştir. İran’ın bu savaşa ilişkin politikalarının değişkenliğinde, Türkiye’yi karşısına almak istememesinin de rolü yadsınamaz. İran’ın istikrarlı bir şekilde Azerbaycan aleyhinde politikalar uygulamaması, Güney Kafkasya’daki dengelerin Azerbaycan ve dolayısıyla Türkiye lehine şekillenmesinde de etkili olmuştur. Değişen bu dinamikler, Türkiye-İran ilişkilerini de etkilemiştir.

Savaş esnasında dönemin İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, İran’ın II. Karabağ Savaşında Azerbaycan ve Ermenistan arasında arabulucu olmak istediğini belirtmiştir. Norduz sınır kapısı olayları, Azerbaycan ve Ermenistan arasında arabulucu rol oynamak isteyen İran’ın dış politikada elini kolunu bağlamıştır.  İran’ın Norduz Sınır Kapısından Ermenistan’a silah taşıdığıyla ilgili iddialar nedeniyle, İran’da Türkler sokağa çıkmış ve sınır kapısına giden tırları imha etmiş “Karabağ Türklerindir Türk kalacak, Nurduz gümrüğü kapatılsın!” sloganları atarak İran hükümetine tepki göstermişlerdir. Yapılan açıklamada Tahran hükümeti bu olayın bir yanlış anlaşılmaya neden olduğunu ifade etmiştir. Öte yandan Türkiye’nin Savaşın başından beri Azerbaycan’a verdiği desteği gösteren en somut örnek, 17 Kasım 2020’de TBMM’nin Azerbaycan’a asker gönderilmesine ilişkin Cumhurbaşkanlığı Tezkeresini kabul etmesidir.

44 gün süren II. Dağlık Karabağ Savaşının bölge açısından önemli sonuçları olmuştur. Öncellikle, İran ve Ermenistan arasında sınır uzunluğu 40 kilometreye inmiş ve İran’ın Güney Kafkasya bölgesinde gücü sarsılmıştır. İkincisi, Azerbaycan’da Türk-Rus Ortak Merkezinin oluşturulması İran’ı bölgede belirleyici bir aktör olmaktan önemli ölçüde çıkarmıştır. Son olarak, ikinci nedenle bağlantılı olarak İran, kendi iç meseleleri ve uluslararası ambargolarla mücadele ettiği bu süreçte Türkiye ile karşı karşıya gelmek istememiş, bu da Savaştaki etkisini sınırlandırmıştır İran, savaş sonrasında kurulan masada da yer almamıştır. 9 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan ve Ermenistan arasında barış görüşmeleri başlamıştır. 10 Kasım’da imzalanan anlaşmanın sonucunda Nahçivan- Zengezur-Zengilan yolunun açılmasını öngören madde nedeniyle, İran’ın bu durumdan rahatsız olduğuyla ilgili iddialar çeşitli basın kaynaklarında belirtilmiştir.  İran’ın II. Dağlık Karabağ Savaşının sonucunda ciddi bir varlık gösterememesinin nedenleri iyi anlaşılmalıdır.

Birinci sebep, İran’ın Savaşın gidişatını ön görememesi ve Türkiye’nin desteğinin ne ölçüde etkili olacağını yeterince kavrayamaması dolayısıyla, kararsız bir politika izlemesidir. İran’ın Savaştaki etkisini sınırlandıran ikinci sebepse, Türkiye’nin Savaş boyunca izlediği politikalar ve Azerbaycan’a verdiği destektir. Son olarak, ikinci nedenle bağlantılı olarak İran, kendi iç meseleleri ve uluslararası ambargolarla mücadele ettiği bu süreçte Türkiye ile karşı karşıya gelmek istememiş, bu da Savaştaki etkisini sınırlandırmıştır.

İran’ın bölgede ciddi değişiklere yol açabilecek olan bu savaşta, neden daha Ermenistan yanlısı bir duruş sergilediğinin de ayrıca incelenmesi gerekmektedir. Haritada anlaşıldığı üzere İran, Ermenistan’la sınır bağlantısı vasıtasıyla Rusya’yla Gürcistan yoluyla bağlantı kurabilmektedir. Azerbaycan ve Türkiye arasındaki bağlantı ise, II. Dağlık Karabağ Savaşı sonucunda imzalanan Şuşa beyannamesinde   yer alan Zengezur Koridorunun açılmasıyla güçlendirilmeye çalışılmaktadır.  Bu koridor, aynı zamanda İran’ın Kuzey sınırının Türk koridorlarıyla çevrelenmesine de neden olmaktadır. Savaş, Türkiye’yi bölgede önemli bir konuma getirmiştir Nitekim Türkiye, Azerbaycan’a desteği neticesinde, Ortak Gözlem Merkezi’nde Rusya’nın partneri olarak görev almıştır. Bu sayede gerek Savaş esnasında gerekse sonrasındaki süreçte aktif rol oynayan Türkiye, Azerbaycan’ın kesin zaferinin ardından da orada olmuştur. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın zafer kutlamalarına katılıp Aras türküsünü okuması, Türkiye’nin durduğu yerin net bir sembolü olmuştur.

27 Eylül 2020 tarihinde başlayan II. Dağlık Karabağ Savaşı, Türkiye-İran ilişkilerinin kriz alanlarından biri haline gelmiştir. Türkiye’nin kararlı duruşunun da etkisiyle II. Dağlık Karabağ Savaşı, Azerbaycan’ın lehine sonuçlanmış ve bölge dinamiklerinin şekillenmesinde Türkiye-Azerbaycan hattının güçlenmesine neden olmuştur. İran’ın Azeri nüfusu ve bu Savaşta Türkiye’yi karşısına almak istememesi, dış politikada hareket alanını sınırlandırmıştır. II. Dağlık Karabağ Savaşı, bölgeyi adeta yeniden şekillendirmiştir. Özellikle Zengezur Koridoruyla Türkiye ve Azerbaycan birbirlerine yakınlaşmış ve Türkiye’nin Orta Asya’daki Türk devletlerine ulaşımı kolaylaşmıştır.

Bizden Haberdar Olun

Mail aboneliği başlatmak için mail adresinizi bizimle paylaşabilirsiniz.

    Paylaş
    Etkinlik Takvimi
    Kasım

    Aralık 2024

    Ocak
    Pzt
    Sal
    Çar
    Per
    Cum
    Cmt
    Paz
    25
    26
    27
    28
    29
    30
    1
    Etkinlikler için Aralık

    1st

    Etkinlik Yok
    2
    3
    4
    5
    6
    7
    8
    Etkinlikler için Aralık

    2nd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    3rd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    4th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    5th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    6th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    7th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    8th

    Etkinlik Yok
    9
    10
    11
    12
    13
    14
    15
    Etkinlikler için Aralık

    9th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    10th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    11th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    12th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    13th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    14th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    15th

    Etkinlik Yok
    16
    17
    18
    19
    20
    21
    22
    Etkinlikler için Aralık

    16th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    17th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    18th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    19th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    20th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    21st

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    22nd

    Etkinlik Yok
    23
    24
    25
    26
    27
    28
    29
    Etkinlikler için Aralık

    23rd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    24th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    25th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    26th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    27th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    28th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    29th

    Etkinlik Yok
    30
    31
    1
    2
    3
    4
    5
    Etkinlikler için Aralık

    30th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    31st

    Etkinlik Yok

    Diplomatik İlişkiler ve Politik Araştırmalar Merkezi

    Center for Diplomatic Affairs and Political Studies

    ‎مركز الشؤون الدبلوماسية والدراسات السياسية

    Centre des Affaires Diplomatiques et des études Politiques

    Центр дипломатических отношений и политических исследований

    外交事务与政治研究中心

    Back to top of page