NATO’nun Kuzey Genişlemesinde Bölgesel Dinamikler

03.01.2023

Finlandiya ve İsveç, 1995’te Avrupa Birliği’ne katıldı ve kademeli olarak NATO ile savunma işbirliklerini derinleştirdi ki halihazırda bu iki ülke NATO’nun en yakın ortakları. İttifak’ın operasyonlarına ve hava sahası güvenliğine katkıda bulunuyorlar. En önemlisi, işleyen demokrasiler, iyi komşuluk ilişkileri, net sınırlar ve müttefiklerle uyumlu gelişen silahlı kuvvetleri ile NATO’nun üyelik kriterlerini zaten karşılıyorlar. Öyle ki NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “Geçmişte Finlandiya ve İsveç birlikleri NATO ile birlikte o kadar sık tatbikat yaptı ki, pratik olarak birlikte çalışabilirler” diyerek durumu özetledi.

Peki, Avrupa’nın en kuzeyindeki iki ülkenin transatlantik temel güvenliğinin temin ve tesisi konusunda önemi nedir?

Bu soruya yanıt vermek için NATO’nun Rusya ile uzayacak olan ittifak sınırının karşı tarafında neler olduğuna bakmak gerek.

Murmansk Oblastı (Federal Bölgesi) Kola Yarımadası üzerine kurulmuş, NATO üyesi Norveç ve Finlandiya ile sınırdaş, neredeyse tamamen Kuzey Kutup Dairesi içinde yer alan ve kuzeyde Barents Denizi, doğu ve güneydoğuda Beyaz Deniz ile çevrili bir bölge.

Kola Yarımadası, Moskova’nın Rusya’nın ulusal güvenliğinin anahtarı olarak gördüğü “stratejik bir kale”. Aynı zamanda bu yarımada Rusya’nın, savunma ve potansiyel olarak saldırı amacı için geliştirilmiş konvansiyonel kapasite, gelişmiş cephanelik ve ikinci vuruş1 yeteneklerinin büyük bir kısmını oluşturan kara, hava ve deniz varlıklarından müteşekkil Kuzey Ordusu’nun da evi.

Gemi ve denizaltı üsleri burada, derin koyların (fiyord) içerisinde konuşlandırılmış durumda. Ayrıca, Kola Yarımadası’nın batı bölgesi, gezegendeki en yoğun nükleer silah koleksiyonlarını barındırıyor.

Nükleer varlık bu bölgenin en önemli özelliği. Karada konuşlu rampaların yanı sıra denizaltından fırlatılan balistik füzeler (SLBM) de bölgedeki koleksiyonda yer alıyor. Bu füzeleri taşıyan nükleer denizaltılar (SSBN), birincil amacı savunma olsa da, Kola Yarımadası’nın ötesinde bir güç projeksiyonu aracı olarak da işlev görüyorlar. Rusya’nın potansiyel düşmanlara karşı caydırıcı olarak hizmet eden denizdeki nükleer ikinci vuruş kapasitesinin yaklaşık üçte ikisini teşkil ederek Rusya’nın hava, kara ve deniz unsurlarından müteşekkil nükleer üçlüsünün deniz temelli bileşeninin bel kemiğini oluşturuyor.

Özellikle SLBM taşıma kapasitesi artırılmış ve gelişmiş gizlilik yeteneklerine sahip nükleer denizaltıların (SSBN) son versiyonu olan Dolgorukiy sınıfı (hizmette olan beş denizaltıdan ikisi bu bölgede diğer üçü pasifik filosundadır), Rusya’nın Kola Yarımadası’ndaki “derinlemesine savunmasına” katkıda bulunuyor. Bunlar gibi gizlenme kapasitesi yüksek denizaltılar, rejimin beka kabiliyetini artırdığı gibi NATO’nun denizaltı karşıtı savaş yetenekleri ile Kuzey Atlantik’teki deniz iletişim hatlarına da meydan okuyabilir.

Kola Yarımadası, Rusya’nın Kuzey Kutbu’nun batısındaki askerî varlığının merkezinde yer alıyor. Hava ve deniz yetenekleri, anayurt savunması kadar Kuzey Kutbu hakimiyeti ve küresel güç projeksiyon yetenekleri için de çok önemli. Yarımada üzerinde ve çevresinde konuşlandırılan SLBM’lerden kıtalararası balistik füzelere (ICBM) ve çeşitli elektronik harp unsurlarına kadar çeşitli unsurların sayı ve yoğunluğu, Kuzey Kutbu’nun Rus ulusal çıkarları için stratejik değerinin altını çiziyor. Rus Hava Kuvvetleri’nin orta ve uzun menzilli stratejik bombardıman uçaklarının konuşlandığı en büyük hava üsleri de Kola Yarımadası’nda bir koridor boyunca yer alıyor.

Kola Yarımadası’nın tamamı bir karayolu ve bir demiryolu ile Rusya’nın geri kalanına bağlı. Özerk Karelya Cumhuriyeti boyunca devam eden bu yol, herhangi bir bölünme olmadan 700 km boyunca uzanıyor. Bu stratejik boğaz, Rusya için büyük bir risk potansiyeline sahip. Şu anda, Rusya NATO ile bir savaşa girecek olsa bu yol nispeten güvenli görülebilir, çünkü NATO’nun bu boğaza ulaşmasının tek yolu yaklaşık 200 km’lik Norveç sınırı ki bu sınıra ulaşım oldukça dar (30km’ye kadar daralıyor) ve kısıtlı. Fakat, Finlandiya’nın NATO’ya katılması durumunda artan sınır uzunluğu bu boğaz boyunca ilerliyor ve bahsedilen 700 km’lik yolun her noktasından saldırı gerçekleşebilir. Üstelik Finlandiya’nın bu bölgeyi işgal etmesine de gerek kalmayacaktır. Tek bir uzman bölük, yoğun bir çam ormanı olan bu bölgede Murmansk’ı Rusya’ya bağlayan karayolu, demiryolu ve elektrik hattını yok edip kaybolabilir. Bölge hâlihazırda iki tümen asker tarafından korunmakta iken Finlandiya’nın olası NATO üyeliğinde 1 milyon Rus askeri bile bölge güvenliğini sağlayamayabilir.

Bu stratejik özellikleri nedeniyle NATO bölgedeki varlığını anlamlı şekilde değerlendirmek istiyor.

Hem NATO’nun ortakları İsveç ve Finlandiya ile birlikte zorlu iklim koşullarındaki kabiliyetlerini denemek ve artırmak, hem de Norveç’in NATO konuşlandırmalarını idare etme becerisine sahip olmasını sağlamak için iki yılda bir Norveç’te yapılan Soğuk Tepki (Cold Response) Tatbikatı 2022 Mart ayında, İsveç ve Finlandiya’nın üyelik tartışmasının hemen öncesinde gerçekleşti.

NATO her ne kadar bu tatbikatın rutin ve planlı olduğunu söylese de Norveç’in Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana ev sahipliği yaptığı bu en büyük manevrada 27 ülkeden 30 bin asker (3 bin ABD Deniz Piyadesi de dahil) ile hava, deniz ve kara unsurları yer aldı. Rusya, AGİT 2011 Viyana Belgesi’ne istinaden, geleneksel olarak bu tatbikata da gözlemci olarak davet edildi ama Moskova yönetimi daveti geri çevirdi. Ayrıca Rusya, sınırları yakınında bir NATO askerî yeteneğinin birikmesinin bölgedeki güvenliği güçlendirmeye yardımcı olmayacağını söyleyerek uyarıda bulundu. Bu uyarı her ne kadar tatbikat üzerine yapılmış olsa da bölgedeki NATO genişlemesine karşı da bir fikir vermişti.

 

Bu metin, 6 Haziran 2022 tarihinde FikirTuru web sitesinde yayınlanmış olan “İsveç ve Finlandiya NATO’ya katılırsa ne olacak?” başlıklı makale içindeki bir bölümden alınmıştır.

Diğer Yazılar

Almanya ve Japonya Ordularında Dönüşüm ve Yeniden Büyüme

Dünya, İkinci Dünya Savaşı mantık ve ortamından çoktan uzaklaşmış olsa da bazı konular hala o ...
Daha Fazlasını Oku

NATO’nun Kuzey Genişlemesinde Bölgesel Dinamikler

Finlandiya ve İsveç, 1995’te Avrupa Birliği’ne katıldı ve kademeli olarak NATO ile savunma işbirliklerini derinleştirdi ...
Daha Fazlasını Oku

Rusya’nın Ukrayna Müdahalesi Ardından Avrupa’nın Barut Fıçısı Batı Balkanlar

Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi, dünyanın geri kalanı gibi Batı Balkan ülkelerini de şaşırttı. Avrupa’nın 24 Şubat’ta ...
Daha Fazlasını Oku

Rusya – NATO Krizinde Hazır Cephe: Suwalki Koridoru

Güncel olaylar, Rusya’nın Kırım’ı ilhak ettiği ve doğu Ukrayna’da bir savaşı ateşlediği, bu sırada Moskova ...
Daha Fazlasını Oku

Türk Dış Politikasında Güç Enstrümanı Olarak Savunma Sanayii

Türkiye, Arap Baharı sonrası değişen bölgesel dinamikler nedeniyle hem yumuşak hem de sert güç araçlarını ...
Daha Fazlasını Oku

Bizden Haberdar Olun

Mail aboneliği başlatmak için mail adresinizi bizimle paylaşabilirsiniz.

    Paylaş
    Etkinlik Takvimi
    Şubat

    Mart 2024

    Nisan
    Pzt
    Sal
    Çar
    Per
    Cum
    Cmt
    Paz
    26
    27
    28
    29
    1
    2
    3
    Etkinlikler için Mart

    1st

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    2nd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    3rd

    Etkinlik Yok
    4
    5
    6
    7
    8
    9
    10
    Etkinlikler için Mart

    4th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    5th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    6th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    7th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    8th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    9th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    10th

    Etkinlik Yok
    11
    12
    13
    14
    15
    16
    17
    Etkinlikler için Mart

    11th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    12th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    13th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    14th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    15th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    16th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    17th

    Etkinlik Yok
    18
    19
    20
    21
    22
    23
    24
    Etkinlikler için Mart

    18th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    19th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    20th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    21st

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    22nd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    23rd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    24th

    Etkinlik Yok
    25
    26
    27
    28
    29
    30
    31
    Etkinlikler için Mart

    25th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    26th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    27th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    28th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    29th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    30th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Mart

    31st

    Etkinlik Yok
    1
    2
    3
    4
    5
    6
    7

    Diplomatik İlişkiler ve Politik Araştırmalar Merkezi

    Center for Diplomatic Affairs and Political Studies

    ‎مركز الشؤون الدبلوماسية والدراسات السياسية

    Centre des Affaires Diplomatiques et des études Politiques

    Центр дипломатических отношений и политических исследований

    外交事务与政治研究中心

    Back to top of page