Etkinlik Yok
Finlandiya ve İsveç, 1995’te Avrupa Birliği’ne katıldı ve kademeli olarak NATO ile savunma işbirliklerini derinleştirdi ki halihazırda bu iki ülke NATO’nun en yakın ortakları. İttifak’ın operasyonlarına ve hava sahası güvenliğine katkıda bulunuyorlar. En önemlisi, işleyen demokrasiler, iyi komşuluk ilişkileri, net sınırlar ve müttefiklerle uyumlu gelişen silahlı kuvvetleri ile NATO’nun üyelik kriterlerini zaten karşılıyorlar. Öyle ki NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “Geçmişte Finlandiya ve İsveç birlikleri NATO ile birlikte o kadar sık tatbikat yaptı ki, pratik olarak birlikte çalışabilirler” diyerek durumu özetledi.
Peki, Avrupa’nın en kuzeyindeki iki ülkenin transatlantik temel güvenliğinin temin ve tesisi konusunda önemi nedir?
Bu soruya yanıt vermek için NATO’nun Rusya ile uzayacak olan ittifak sınırının karşı tarafında neler olduğuna bakmak gerek.
Murmansk Oblastı (Federal Bölgesi) Kola Yarımadası üzerine kurulmuş, NATO üyesi Norveç ve Finlandiya ile sınırdaş, neredeyse tamamen Kuzey Kutup Dairesi içinde yer alan ve kuzeyde Barents Denizi, doğu ve güneydoğuda Beyaz Deniz ile çevrili bir bölge.
Kola Yarımadası, Moskova’nın Rusya’nın ulusal güvenliğinin anahtarı olarak gördüğü “stratejik bir kale”. Aynı zamanda bu yarımada Rusya’nın, savunma ve potansiyel olarak saldırı amacı için geliştirilmiş konvansiyonel kapasite, gelişmiş cephanelik ve ikinci vuruş1 yeteneklerinin büyük bir kısmını oluşturan kara, hava ve deniz varlıklarından müteşekkil Kuzey Ordusu’nun da evi.
Gemi ve denizaltı üsleri burada, derin koyların (fiyord) içerisinde konuşlandırılmış durumda. Ayrıca, Kola Yarımadası’nın batı bölgesi, gezegendeki en yoğun nükleer silah koleksiyonlarını barındırıyor.
Nükleer varlık bu bölgenin en önemli özelliği. Karada konuşlu rampaların yanı sıra denizaltından fırlatılan balistik füzeler (SLBM) de bölgedeki koleksiyonda yer alıyor. Bu füzeleri taşıyan nükleer denizaltılar (SSBN), birincil amacı savunma olsa da, Kola Yarımadası’nın ötesinde bir güç projeksiyonu aracı olarak da işlev görüyorlar. Rusya’nın potansiyel düşmanlara karşı caydırıcı olarak hizmet eden denizdeki nükleer ikinci vuruş kapasitesinin yaklaşık üçte ikisini teşkil ederek Rusya’nın hava, kara ve deniz unsurlarından müteşekkil nükleer üçlüsünün deniz temelli bileşeninin bel kemiğini oluşturuyor.
Özellikle SLBM taşıma kapasitesi artırılmış ve gelişmiş gizlilik yeteneklerine sahip nükleer denizaltıların (SSBN) son versiyonu olan Dolgorukiy sınıfı (hizmette olan beş denizaltıdan ikisi bu bölgede diğer üçü pasifik filosundadır), Rusya’nın Kola Yarımadası’ndaki “derinlemesine savunmasına” katkıda bulunuyor. Bunlar gibi gizlenme kapasitesi yüksek denizaltılar, rejimin beka kabiliyetini artırdığı gibi NATO’nun denizaltı karşıtı savaş yetenekleri ile Kuzey Atlantik’teki deniz iletişim hatlarına da meydan okuyabilir.
Kola Yarımadası, Rusya’nın Kuzey Kutbu’nun batısındaki askerî varlığının merkezinde yer alıyor. Hava ve deniz yetenekleri, anayurt savunması kadar Kuzey Kutbu hakimiyeti ve küresel güç projeksiyon yetenekleri için de çok önemli. Yarımada üzerinde ve çevresinde konuşlandırılan SLBM’lerden kıtalararası balistik füzelere (ICBM) ve çeşitli elektronik harp unsurlarına kadar çeşitli unsurların sayı ve yoğunluğu, Kuzey Kutbu’nun Rus ulusal çıkarları için stratejik değerinin altını çiziyor. Rus Hava Kuvvetleri’nin orta ve uzun menzilli stratejik bombardıman uçaklarının konuşlandığı en büyük hava üsleri de Kola Yarımadası’nda bir koridor boyunca yer alıyor.
Kola Yarımadası’nın tamamı bir karayolu ve bir demiryolu ile Rusya’nın geri kalanına bağlı. Özerk Karelya Cumhuriyeti boyunca devam eden bu yol, herhangi bir bölünme olmadan 700 km boyunca uzanıyor. Bu stratejik boğaz, Rusya için büyük bir risk potansiyeline sahip. Şu anda, Rusya NATO ile bir savaşa girecek olsa bu yol nispeten güvenli görülebilir, çünkü NATO’nun bu boğaza ulaşmasının tek yolu yaklaşık 200 km’lik Norveç sınırı ki bu sınıra ulaşım oldukça dar (30km’ye kadar daralıyor) ve kısıtlı. Fakat, Finlandiya’nın NATO’ya katılması durumunda artan sınır uzunluğu bu boğaz boyunca ilerliyor ve bahsedilen 700 km’lik yolun her noktasından saldırı gerçekleşebilir. Üstelik Finlandiya’nın bu bölgeyi işgal etmesine de gerek kalmayacaktır. Tek bir uzman bölük, yoğun bir çam ormanı olan bu bölgede Murmansk’ı Rusya’ya bağlayan karayolu, demiryolu ve elektrik hattını yok edip kaybolabilir. Bölge hâlihazırda iki tümen asker tarafından korunmakta iken Finlandiya’nın olası NATO üyeliğinde 1 milyon Rus askeri bile bölge güvenliğini sağlayamayabilir.
Bu stratejik özellikleri nedeniyle NATO bölgedeki varlığını anlamlı şekilde değerlendirmek istiyor.
Hem NATO’nun ortakları İsveç ve Finlandiya ile birlikte zorlu iklim koşullarındaki kabiliyetlerini denemek ve artırmak, hem de Norveç’in NATO konuşlandırmalarını idare etme becerisine sahip olmasını sağlamak için iki yılda bir Norveç’te yapılan Soğuk Tepki (Cold Response) Tatbikatı 2022 Mart ayında, İsveç ve Finlandiya’nın üyelik tartışmasının hemen öncesinde gerçekleşti.
NATO her ne kadar bu tatbikatın rutin ve planlı olduğunu söylese de Norveç’in Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana ev sahipliği yaptığı bu en büyük manevrada 27 ülkeden 30 bin asker (3 bin ABD Deniz Piyadesi de dahil) ile hava, deniz ve kara unsurları yer aldı. Rusya, AGİT 2011 Viyana Belgesi’ne istinaden, geleneksel olarak bu tatbikata da gözlemci olarak davet edildi ama Moskova yönetimi daveti geri çevirdi. Ayrıca Rusya, sınırları yakınında bir NATO askerî yeteneğinin birikmesinin bölgedeki güvenliği güçlendirmeye yardımcı olmayacağını söyleyerek uyarıda bulundu. Bu uyarı her ne kadar tatbikat üzerine yapılmış olsa da bölgedeki NATO genişlemesine karşı da bir fikir vermişti.
Bu metin, 6 Haziran 2022 tarihinde FikirTuru web sitesinde yayınlanmış olan “İsveç ve Finlandiya NATO’ya katılırsa ne olacak?” başlıklı makale içindeki bir bölümden alınmıştır.
