Avrupa kendi Wagner’ini mi arıyor?

20.03.2024

İkinci Dünya Savaşı sırasında yerle bir olan Avrupa’nın toparlanması destek almadan mümkün değildi. Avrupa ülkelerinin ekonomik zorluklarına karşı Marshall Planı’yla ABD desteği yapılmıştı.  Ancak savaş sonrası Avrupa ülkeleri, kendi askeri güçlerine güvenmez durumdalardı. Bunun için de ABD tarafından, “Avrupa’nın korunması” gerekçesiyle ve Sovyet askeri varlığını dengelemek amacıyla NATO önerildi ve 1949’da İttifak kuruldu. Böylece Avrupa savunmasını NATO’ya ve örgüt üzerinden de ABD’ye ihale etmiş oldu. ABD koruması, Avrupa ülkelerini savunma yatırımları ve harcamaları yapmadan güvenli kılan bir ortam oluşturdu. Savunma yerine refaha ve kalkınmaya ayrılan bütçeler Avrupa devletlerinde zenginliği artırsa da askeri stoklar eridi, mühimmat yenilenmedi ve kaçınılmaz olarak rehavet getirdi.

Rusya-Ukrayna Savaşı ile tehdidi yeniden kendi kıtalarında gören Avrupa devletleri savunma için yeni yaklaşımları tartışmaya başladı. NATO’ya artık güvenmeyen Fransa gibi devletlerin yanında Almanya gibi savunma yapısı gereği İttifak’a sağlam şekilde bağlı olanları dahi Avrupa merkezli savunma mimarisini gündeme almaya yöneltti.

Zaman ve Azim

Avrupalı hükümetlerin askeri harcamalarında artış kararı, tedarik ve hareket kabiliyeti artırımını amaçlıyor. Üstelik devletlerin müstakil yaklaşımları yanında, kuruluş amacı ve kurumsal yapısında savunma yaklaşımı bulunmayan Avrupa Birliği’nin de güvenlik kanadının güçlendiğini görüyoruz. AB yeni organizasyonlar, kararlar ve fonlar ile hem kurumsal olarak Birlik’in hem de devletlerin savunma kapasitesini artırmayı amaçlıyor. Fakat tüm bu harcamaların savunma mekanizmasını güçlendirebilmesi için ihtiyaç duyulan zaman ve azim konusunda politika yapıcıların elinin çok güçlü olduğu söylenemez.

Avrupa’da artan silahlanma harcamalarının somut hale gelmesi için mühimmat ve araçların orduların kullanımına girmesi gerekiyor. Mevcut durumda Ukrayna’da savaş devam ederken ve birçok ülkeden siparişler yığılmışken söz konusu ürünlerin ordulara teslimi zaman alacaktır. Üstelik bu ürünlerin kullanımı için gerekli eğitim ve bürokratik süreçler de Avrupa’daki gibi hantallaşmış kurumsal yapıda oldukça ağır işleyecek. Ulusal orduların yanında AB nezdinde kurulmaya çalışılan ve Avrupa Ordusu hedefiyle ilerleyen askeri girişimlerde de ortak bir vizyona varılamaması, müktesebatın oluşmasında AB normlarının detaylı yapısı gibi nedenlerle de Avrupa genelinde inşa edilmeye çalışılan savunma mekanizmasında gecikmeler söz konusu. Buna bir de uzun zamandır savaşma kabiliyeti kullanmamış askeri bürokrasi, motivasyonu olmayan askeri personel ve bu fikre uzak toplumsal yapıyı eklediğimizde savaş veya savunma kapasitesi için önemli olan insan faktöründeki azmin de eksikliğini vurgulamamız gerekir.

Savunmada Alternatif Yaklaşımlar

Bu şartlardaki tüm niyetlere, ulusal ordulara yatırımlara ve Avrupa merkezli savunma mimarisi çalışmalarına rağmen istenilen ilerlemenin kat edilememesi, NATO ülkelerine yönelik siyasi ve askeri provokasyonlarını artırma eğiliminde olabilecek Rusya ile ilişkilerde uzun süreli bir gerilime hazırlıklı olunması fikri adına riskler içeriyor. Diğer yandan benzerine sıkça rastladığımız açıklamalardan sonuncusu AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell tarafından Münih Güvenlik Konferansı’nda Batılı ülkelere “güvenlik ve savunma yeteneklerini önemli ölçüde güçlendirmeleri” çağrısı, savunma kapasitesinin geliştirilmesinde alternatif süreçlerin ve kurumların değerlendirilebileceği algısını güçlendirdi.

Alternatif savunma mekanizması için akla gelen kurum, özel sektöre olduğu kadar hükümetlere, uluslararası kuruluşlara ve devlet dışı aktörlere çeşitli askeri, paramiliter ve güvenlik hizmetleri sunan özel askeri şirketlerdi (ÖAŞ). Özellikle savaşın başlarında Rusya’nın Ukrayna sathında Wagner şirketini yoğun şekilde kullanmış olması, Avrupa için de benzer şartları çağrıştırdı.

Avrupa’da uzun süredir mevcut olan politik zemin ve orduların dönüşümündeki zorluğa karşın özel askeri şirketlerin “müşterinin talebini yerine getirme adına” daha esnek ama hızlı yönetilmesi ve yönlendirilmesi işleri kolaylaştırabilecek gibi görünüyor.

Fransız GEOS, Alman ASGAARD, İngiliz AEGIS gibi kuruluşlar Avrupa merkezli özel askeri şirketler olarak faaliyetlerine devam ediyorlar. Mevcut şirketler ulusal kanunlarla düzenlenmiş bir yapı içerisinde ve kısıtlılıklarla görev yapıyorlar. Bununla birlikte sözkonusu şirketlerin özellikle kronik istikrarsız bölgelerde görev almalarının yanında kurumsal olarak Avrupa’nın ortak çıkarlarına hizmet edecek şekilde yapılanmadıkları da aşikar. Tartışılan noktada müşterisinin ortak Avrupa olduğu bir yapılanmanın gerçekleşmesi için şartlar oldukça zorlayıcı.

Avrupa’da Özel Askeri Şirketlerin Etkileri, Faydaları ve Zorlukları

Bu düzenleyici şartlar Avrupa’da savaşçı bir grubun oluşması önünde engel olacaktır. Wagner benzeri şekilde örgütlenmiş, yapısı gereği hükümetlerle ilişkili ancak resmi olarak aldıkları görevler, yaptıkları eylemler hatta sahip oldukları araç mühimmat ve personel kapasitesi dahi net şekilde bilinmeyen kuruluşlara devletler tarafından müstakil operasyon kabiliyeti tanınması, Avrupa normlar ekosistemi içinde kabul görmesi beklenen bir durum değil. Avrupa’nın Birlik nezdinde de yasal ve politik zemininin böyle yapılanmaları yönetmesi oldukça güç.

Bu zorluklara rağmen Avrupa siyasetindeki ve ordularındaki eksiklikler bu şirketlere yaklaşımı değiştirebilir. Çoğunlukla profesyonel ordu sistemi uygulayan kıtanın genelinde azmini kaybetmiş Avrupalı subaylar ve askerlere karşın bir subayın yaklaşık on katı maddi kazanç sağlama motivasyonuyla şirketlere dahil olan ve doğrudan savaşa giden personel önemli bir faktör. Üstelik sahip olacakları mühimmat ve araçların temini ve kullanımının da kısmen daha esnek olması, siyasi manevraları da kolaylaştırır. Fakat bunun da ötesinde en önemli konu Avrupalı devletlerin resmi olarak savaşa girme konusundaki handikaplar.

Avrupalı devletlerin inşa ettikleri politik ve toplumsal yapı ile mevcut sistem içindeki müdahaleci olmayan dış politika imajı ulusal orduların hareket kabiliyetini de kısıtlıyor. İçinde bulundukları NATO gibi ittifak şartlarının veya anlaşmaların gereği yanında resmi olarak bir çatışma içinde yer almaktan kaçınma için şirketlerin kullanılması Avrupa için gittikçe daha mantıklı görünüyor. Wagner benzeri bir yapılanma ile bugün Ukrayna’nın savunulmasında ve ilerdeki benzeri şartlarda, Avrupa adına bir cephe açmadan, menfaatlerin gerçekleşmesi için bulunmak istenen bölgelerde bayrak göstermekten imtina edilerek, coğrafyanın savunulmasına destek olunması temel yaklaşımı destekliyor.

Tüm zorluk ve avantajları birlikte düşündüğümüzde Avrupa’da bir ÖAŞ yapılanmasının savunma işlerini çok kolaylaştıracağı açık. Ancak Avrupa’nın savunduğu normlar ve sisteme uygun olmayan bu yapılanma ile ilerlemesi, zaten Batı için sıklıkla gündeme gelen, kurdukları sistem üzerinden hakimiyet döneminin sonlandığına dair eleştirileri destekleyecektir.

Bu yazı 13 Mart 2024 tarihinde Anadolu Ajansı için hazırlanan Görüş yazısıdır.

Diğer Yazılar

Trump 2.0: Avrupa Güvenliği İçin Yeni Dönem

Donald Trump 2016 seçimlerinde kazanmaya hazır değildi. Bu sebeple yönetiminin ilk başlarında özellikle partisindeki figürlere ...
Daha Fazlasını Oku

İngiltere-Almanya Trinity House Anlaşması: Avrupa’da Güvenlik Arayışları

İngiltere ile Almanya arasındaki ilişki genel olarak etkili fakat sessiz bir ittifak olarak değerlendirilebilir. Ancak ...
Daha Fazlasını Oku

İngiltere’nin İsrail’e Kısmi Silah Engelinin Sonuçları Ne Olur?

İngiltere hükümeti, Gazze’de devam eden çatışma ve sivillerin zarar görmesine ilişkin endişeleri nedeniyle İsrail’e yönelik ...
Daha Fazlasını Oku

Ukrayna’nın Kursk Operasyonu ile Savaşın Yeni Evresi

Ukrayna güçleri 6 Ağustos Salı günü Sumi bölgesinden sınırı geçerek Kursk Oblastı’na (Federal Bölge) girmesi, ...
Daha Fazlasını Oku

Biden’ın Mühimmat Desteği ve İsrail İkilemi

Ekim 2023’ten beri ABD Başkanı Joe Biden, İsrail ve liderlerine neredeyse mutlak destek gösterdi. Biden ...
Daha Fazlasını Oku

Bizden Haberdar Olun

Mail aboneliği başlatmak için mail adresinizi bizimle paylaşabilirsiniz.

    Paylaş
    Etkinlik Takvimi
    Kasım

    Aralık 2024

    Ocak
    Pzt
    Sal
    Çar
    Per
    Cum
    Cmt
    Paz
    25
    26
    27
    28
    29
    30
    1
    Etkinlikler için Aralık

    1st

    Etkinlik Yok
    2
    3
    4
    5
    6
    7
    8
    Etkinlikler için Aralık

    2nd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    3rd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    4th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    5th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    6th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    7th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    8th

    Etkinlik Yok
    9
    10
    11
    12
    13
    14
    15
    Etkinlikler için Aralık

    9th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    10th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    11th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    12th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    13th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    14th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    15th

    Etkinlik Yok
    16
    17
    18
    19
    20
    21
    22
    Etkinlikler için Aralık

    16th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    17th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    18th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    19th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    20th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    21st

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    22nd

    Etkinlik Yok
    23
    24
    25
    26
    27
    28
    29
    Etkinlikler için Aralık

    23rd

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    24th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    25th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    26th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    27th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    28th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    29th

    Etkinlik Yok
    30
    31
    1
    2
    3
    4
    5
    Etkinlikler için Aralık

    30th

    Etkinlik Yok
    Etkinlikler için Aralık

    31st

    Etkinlik Yok

    Diplomatik İlişkiler ve Politik Araştırmalar Merkezi

    Center for Diplomatic Affairs and Political Studies

    ‎مركز الشؤون الدبلوماسية والدراسات السياسية

    Centre des Affaires Diplomatiques et des études Politiques

    Центр дипломатических отношений и политических исследований

    外交事务与政治研究中心

    Back to top of page